Je darmen en hersenen staan constant in verbinding via een speciale ‘darm-hersenas’. Deze communicatie is zo krachtig dat de bacteriën in je darmen, het microbioom, zelfs invloed hebben op hoe je je voelt. Ze maken stoffen aan, neurotransmitters genaamd, die je stemming, emoties, en zelfs je gevoel van honger en verzadiging regelen. Hierdoor spelen je darmen een verrassend grote rol in je mentale welzijn.

Ongeveer 15%, één op de zeven personen, van de Nederlandse bevolking rapporteert psychische problemen. Vooral opvallend is de toename van psychische problemen onder jongeren (DutchNews, 2021). Gezien deze cijfers krijgt de invloed van darmgezondheid op onze mentale gezondheid steeds meer aandacht. Je darmen en hersenen communiceren voortdurend met elkaar en sturen veel belangrijke functies aan, zoals je stemming. Hierdoor is het belang van gezonde darmen voor je mentale welzijn groter dan je misschien denkt (Cleveland Clinic, 2023). Een belangrijke speler hierin is het darmmicrobioom, de verzameling van bacteriën, virussen en schimmels in je darmen. In dit artikel duiken we dieper in op wat het darmmicrobioom precies is en hoe het je mentale gezondheid beïnvloedt.

Darmontstekingen kunnen invloed hebben op de mentale gezondheid, omdat ze de communicatie tussen de darm en de hersenen verstoren, bijvoorbeeld door het evenwicht van het darmmicrobioom te verstoren. De Calprotectine test van Homed-IQ biedt een eenvoudige manier om ontstekingen in de darm op te sporen. Deze test kan gemakkelijk thuis worden uitgevoerd, zonder dat je naar de dokter hoeft. De resultaten worden geanalyseerd door ISO-gecertificeerde laboratoria, die ook door klinieken en huisartsenpraktijken worden gebruikt.

• Wat is het darmmicrobioom?
  • Functies van de darmmicrobiota
• Wat is precies de darm-hersenas?
• Beïnvloedt de darmmicrobiota de psyche?
• Wat zijn de tekenen van een disbalans in de darmmicrobiota?
• Welke maatregelen kunnen de darmmicrobiota verbeteren voor de mentale gezondheid?
• Samenvatting

Wat is het darmmicrobioom?

Het woord “microbioom” verwijst naar de verzameling van micro-organismen, waaronder bacteriën, virussen, schimmels en andere microben, die in en op het menselijk lichaam leven, evenals hun genetisch materiaal. Het komt voor in verschillende delen van het lichaam, zoals de huid, de mond, de vagina en de darm. De term “microbiota,” verwijst naar de totale populatie van micro-organismen in een specifieke leefomgeving, bijvoorbeeld de darm.

Het microbioom is vooral geconcentreerd in de darm, waar 95-99% van alle micro-organismen te vinden is, wat neerkomt op ongeveer 100 biljoen microben. Bij volwassenen weegt de darmmicrobiota naar schatting 1-2 kilogram (Thursby Juge, 2017). Ieder mens heeft een unieke microbiota, die bij de geboorte wordt gevormd. Baby’s krijgen hun eerste microben tijdens de geboorte of via borstvoeding. In de loop van de tijd wordt het hele microbioom beïnvloed door verschillende factoren, zoals de omgeving, voeding en levensstijl (Cleveland Clinic, 2023). De term “darmflora” is verouderd en is vervangen door het woord “microbioom.”

Vitale functies van de darm:

Het idee dat er talrijke bacteriën in ons lichaam aanwezig zijn, kan in eerste instantie vreemd lijken. Het is echter belangrijk te begrijpen dat een gezonde darm doorgaans een diverse populatie van verschillende bacterietypen heeft – tot wel 300 tot 1.000 verschillende soorten (Thursby Juge, 2017).

Deze bacteriën vervullen belangrijke functies:

De functies van het darmmicrobioom reikt veel verder dan de darm en spelen een cruciale rol in de algehele gezondheid. Ze ondersteunen niet alleen de spijsvertering en de opname van voedingsstoffen, maar beïnvloeden ook de stemming en het emotionele evenwicht door de productie van neurotransmitters. Om al deze functies te vervullen, vindt er een voortdurende communicatie plaats tussen onze hersenen en de darm via de zogenaamde darm-hersenas.

Wat is de darm-hersenas precies?

De darm-hersenas is het communicatiesysteem tussen je darmen en je hersenen. Je kunt het vergelijken met een voortdurende uitwisseling van informatie, waarbij signalen vanuit de darmen naar de hersenen gaan en andersom. Ook signalen uit andere delen van het lichaam, zoals het immuunsysteem en het hormoonsysteem, spelen hierin een rol en worden meegenomen in deze communicatie.

De communicatie tussen de darm en de hersenen vindt op verschillende manieren plaats. Neurotransmitters die door microben in de darm worden geproduceerd, komen direct in de hersenen terecht om hun effect uit te oefenen. Bovendien activeren de microben immuuncellen in de darm die signalen naar de hersenen sturen, bijvoorbeeld om ontstekingsreacties te reguleren. De nervus vagus draagt ook signalen over tussen de darm en de hersenen. Daarnaast beïnvloeden metabolieten van de microben, zoals korteketenvetzuren, de hersenfunctie door via het bloed de hersenen te bereiken. Een voorbeeld van zo’n metaboliet is butyraat. Butyraat heeft een ontstekingsremmende werking in de hersenen, wat bijdraagt aan de regulering van de hersenfunctie en de ondersteuning van de cognitieve gezondheid (Refisch Walter, 2023, Cleveland Clinic, 2023).

De afbeelding laat zien hoe verschillende processen in het lichaam worden gereguleerd door de communicatie tussen de darmmicrobiota en de hersenen. Het toont ook de mogelijke gevolgen van een verstoring in deze communicatie, zoals bij een dysbiose, wat betekent dat er een disbalans is in de darmmicroben. Deze verstoring kan een negatief effect hebben op zowel je darmgezondheid als je mentale welzijn.

Bron: Eigen weergave afgeleid van Refisch Walter, 2023, Cleveland Clinic, 2023

Kunnen je darmen je geest beïnvloeden?

Ja, de darmmicrobiota heeft een aanzienlijke invloed op onze mentale gezondheid. Een dysbiose in de darm wordt in verband gebracht met verschillende psychische aandoeningen, waaronder angststoornissen, depressies, bipolaire stoornissen en schizofrenie. Dysbiose verwijst naar een disbalans in de samenstelling van de microben in de darm.

Dit leidt tot een verschuiving tussen beschermende en schadelijke micro-organismen. Een gezonde microbiota wordt gekenmerkt door een diversiteit aan microben die in een evenwichtige verhouding tot elkaar staan. Bij een dysbiose is deze diversiteit verminderd en kunnen ziekteverwekkende microben overheersen. Dit kan de normale functie van de microbiota verstoren en zich in de volgende factoren uiten:

1. Beschadiging van de darmbarrière: Een disbalans in de darmflora, oftewel dysbiose, kan de darmwand beschadigen, wat kan leiden tot een “leaky gut” (lekke darm), Hierdoor kunnen bacteriën in de bloedbaan terechtkomen, wat ontstekingen in het hele lichaam veroorzaakt. Deze ontstekingen worden gelinkt aan verschillende psychische stoornissen (Mhanna et al., 2023).
2. Verstoorde stressregulatie: Dysbiose kan de normale reactie op stress verstoren, waardoor je vatbaarder wordt voor stressgerelateerde problemen.
3. Invloed op neurotransmitters: Dysbiose kan de aanmaak van belangrijke stoffen zoals neurotransmitters, die je stemming regelen, verstoren. Dit kan leiden tot onevenwichtigheden die gekoppeld zijn aan psychische aandoeningen (Delanote et al., 2024).
4. Tekort aan goede bacteriën: Onderzoek toont aan dat mensen met psychische klachten vaak minder nuttige bacteriën en een lagere diversiteit in hun darmflora hebben. Bij mensen met depressie worden vaak meer bacteriën gevonden die ontstekingen bevorderen (Xiong et al., 2024).

stoornissen, maar meer onderzoek is nodig om de exacte oorzaken te bevestigen. Benieuwd hoe een disbalans in je darmflora ontstaat en welke andere aandoeningen hiermee te maken hebben? Lees dan verder in onze blog “Darmdysbiose: Wat betekent het als je darmen uit balans zijn?”.

Wil je zelf een beter beeld krijgen van je darmgezondheid?

Ontstekingen kunnen een grote rol spelen bij het ontstaan en verergeren van psychische klachten. Daarom is het slim om vroegtijdig te testen op mogelijke ontstekingen, vooral in de darmen, als je symptomen hebt zoals buikpijn, diarree of vermoeidheid. Dit kan helpen om sneller inzicht te krijgen in je gezondheid en eventuele problemen vroeg aan te pakken. Met de Calprotectine test van Homed-IQ van Homed-IQ kun je gemakkelijk vanuit huis controleren of er sprake is van een ontsteking in de darmen, of dit juist uitsluiten. De test meet de hoeveelheid calprotectine in je ontlasting, een eiwit dat vrijkomt bij darmontstekingen, en geeft snel inzicht in je gezondheid.

Wat zijn de signalen van een disbalans in de darmen?

Hoewel onderzoekers nog niet precies weten hoe de perfecte darmmicrobiota eruit ziet, is het al duidelijk dat deze van cruciaal belang is voor onze algehele gezondheid. Daarom is het belangrijk om de tekenen van een disbalans, oftewel dysbiose, te herkennen, zodat je vroegtijdig maatregelen kunt nemen. Hier zijn enkele tekenen waarop je moet letten:

• Spijsverteringsproblemen zoals frequente winderigheid, constipatie of diarree
• Huidproblemen zoals een onzuivere huid, eczeem of andere huidirritaties
• Energie- en concentratieproblemen, zoals aanhoudende vermoeidheid en concentratiestoornissen
• Frequent voorkomende infecties door een verzwakt immuunsysteem
• Stemmingswisselingen, zoals plotselinge stemmingsschommelingen, angst of depressieve symptomen
• Gewichtsveranderingen, waaronder ongewenste gewichtstoename of -verlies

Bron: Cleveland Clinic, 2024

Hoe kun je je darmflora verbeteren voor een betere mentale gezondheid?

Hieronder vind je enkele bewezen methoden om je darmflora en darmgezondheid te verbeteren. Deze tips helpen niet alleen om je microbiota gezond te houden, maar bevorderen ook je algemene fysieke en mentale gezondheid door middel van een evenwichtige voeding en effectief stressmanagement.

Bronnen: Harvard Health, 2021; Cleveland Clinic, 2024

Conclusie

De darmen en hersenen staan in constante verbinding, waarbij de bacteriën in je darmen (darmmicrobiota) een belangrijke rol spelen. Deze bacteriën maken stoffen aan die je stemming, emoties en denkvermogen beïnvloeden. Als er een disbalans is in je darmflora (dysbiose), kan dit leiden tot problemen zoals angst en depressie. Om je darmen en mentale gezondheid te ondersteunen, kun je bijvoorbeeld probiotica en prebiotica nemen, voldoende vezels eten, stress verminderen en onnodig antibioticagebruik vermijden.

Anderson, S. (2021, April 21). Diet, disease, and the microbiome. Harvard Health. Retrieved September 16, 2024, from https://www.health.harvard.edu/blog/diet-disease-and-the-microbiome-2021042122400

Anderson, S. (2021, April 21). Diet, disease, and the microbiome. Harvard Health. Retrieved September 16, 2024, from https://www.health.harvard.edu/blog/diet-disease-and-the-microbiome-2021042122400

Delanote, J., et al. (2024). Systematic identification of the role of gut microbiota in mental disorders: a TwinsUK cohort study. Scientific Reports, 14. https://www.nature.com/articles/s41598-024-53929-w

Die Bedeutung des humanen Mikrobioms für die psychische Gesundheit. (2023, October 17). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10620288/

Dysbiosis: What It Is, Symptoms, Causes, Treatment Diet. (2024, April 16). Cleveland Clinic. Op 16 september 2024 ontleend aan https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/dysbiosis

Introduction to the human gut microbiota – PMC. (2017, May 16). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5433529/

Mhanna, A. (2024, February 2). The correlation between gut microbiota and both neurotransmitters and mental disorders: A narrative review. NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10843545/

Psychische Erkrankungen. (2024, April 17). DGPPN. Retrieved September 16, 2024, from https://www.dgppn.de/_Resources/Persistent/3067cbcf50e837c89e2e9307cecea8cc901f6da8/DGPPN_Factsheet_Kennzahlen.pdf

Regulation of Neurotransmitters by the Gut Microbiota and Effects on Cognition in Neurological Disorders. (2021, June 19). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8234057/

The Role of Gut Microbiota in Anxiety, Depression, and Other Mental Disorders as Well as the Protective Effects of Dietary Components. (2023, July 23). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10384867/

What Is the Gut-Brain Connection? (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved September 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/the-gut-brain-connection

What Is the Gut-Brain Connection? (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved September 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/the-gut-brain-connection

What Is Your Gut Microbiome? (2023, August 18). Cleveland Clinic. Retrieved September 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/25201-gut-microbiome