Alle HOMED-IQ blogs worden beoordeeld door medische specialisten
Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) zorgen vaak voor ongerustheid – vooral als het gaat om de vraag hoe je ze in het dagelijks leven kunt oplopen. Onbeschermde seks is bekend als de meest voorkomende besmettingsbron, maar veel mensen vragen zich af of gedeelde handdoeken of beddengoed ook een risico vormen.
In dit artikel lees je hoe soa’s meestal worden overgedragen, hoe lang ziekteverwekkers buiten het lichaam kunnen overleven en welke hygiënemaatregelen in het dagelijks leven echt nuttig zijn.
Inhoudsopgave
- Hoe worden soa’s meestal overgedragen?
- Hoe lang overleven soa-verwekkers buiten het lichaam?
- Zijn er uitzonderingen of bijzondere gevallen?
- Hoe kun je jezelf in het dagelijks leven beschermen?
- Wanneer is een soa-test zinvol?
Hoe worden soa’s meestal overgedragen?
Soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) zijn infecties die vooral worden overgedragen via seksueel contact. Ze worden veroorzaakt door bacteriën, virussen of parasieten – afhankelijk van het type ziekteverwekker kan de infectie verschillende klachten veroorzaken of zelfs onopgemerkt blijven (Cleveland Clinic, 2023). De besmetting vindt meestal plaats via nauw lichamelijk contact, vooral tijdens seks. Niet alleen penetratie brengt risico’s met zich mee, ook contact met besmette lichaamsvloeistoffen of huid kan tot overdracht leiden.
Typische overdrachtsroutes op een rijtje:
- Slijmvliescontact: De ziekteverwekker komt het lichaam binnen via contact met slijmvliezen – bijvoorbeeld in de vagina, penis, anus, mond of keel. Slijmvliezen zijn erg doorlaatbaar en geven de ziekteverwekker directe toegang.
- Lichaamsvloeistoffen: Veel soa’s worden overgedragen via vloeistoffen zoals sperma, vaginale afscheiding, menstruatiebloed of – in zeldzame gevallen – speeksel of moedermelk. Vooral onbeschermde seksuele handelingen waarbij ejaculatie plaatsvindt in vagina, anus of mond zijn besmettelijk.
- Huid-op-huidcontact: Sommige soa’s zoals genitale herpes, HPV of syfilis kunnen ook worden overgedragen via direct contact met besmette huid of slijmvliesafwijkingen (zoals blaasjes of wratten) – zelfs zonder penetratie.
- Gedeelde voorwerpen: Seksspeeltjes kunnen ook een overdrachtsweg vormen als ze door meerdere mensen worden gebruikt zonder tussentijdse reiniging of zonder nieuw condoom.
- Overdracht van moeder op kind: Sommige infecties, zoals hiv of syfilis, kunnen tijdens de zwangerschap, bevalling of borstvoeding worden overgedragen.
Bron: Mayo Clinic, 2023
Belangrijk: Veel soa’s verlopen in het begin zonder symptomen. Daardoor kan iemand onbewust besmettelijk zijn. Regelmatige tests helpen infecties vroegtijdig op te sporen – ook als je je gezond voelt.
Hoe lang overleven soa-verwekkers buiten het lichaam?
De meeste soa-verwekkers hebben vochtige slijmvliezen of open wondjes nodig om een infectie te veroorzaken. Op droge materialen zoals handdoeken of lakens zijn de omstandigheden voor overleving slecht. Overdracht via deze voorwerpen is daarom uiterst onwaarschijnlijk.
Vocht, warmte en bepaalde materialen kunnen het overleven van sommige ziekteverwekkers bevorderen – maar het risico van besmetting via textiel blijft zeer gering.
| Soa-verwekker | Type verwekker | Overleving buiten het lichaam | Risico via textiel |
|---|---|---|---|
| Chlamydia | Bacteriën | enkele minuten tot max. 2 uur | zeer laag |
| Gonorroe | Bacteriën | max. 1–2 uur | zeer laag |
| Herpes simplex virus | Virus | enkele uren in vochtige omstandigheden | laag |
| Humaan papillomavirus | Virus | meerdere dagen (nauwelijks besmettelijk) | vrijwel geen risico |
| Syfilis | Bacteriën | zeer gevoelig, sterft snel af | zeer laag |
| HIV | Virus | enkele minuten | geen risico via textiel |
| Trichomonas | Parasiet | tot 24 uur in vochtige omgeving | laag bij nat textiel |
Zijn er uitzonderingen of bijzondere gevallen?
In zeldzame gevallen kan overdracht van soa’s via vochtige of kort na elkaar gebruikte textiel niet volledig worden uitgesloten – vooral als dit direct contact met slijmvliezen mogelijk maakt. Dit geldt vooral voor materialen zoals washandjes, handdoeken of nat ondergoed dat direct na gebruik door een besmet persoon wordt gedeeld.
Mogelijke uitzonderingen:
- Trichomoniasis: De parasiet Trichomonas vaginalis kan tot 24 uur overleven in een warme, vochtige omgeving. Overdracht via gedeelde washandjes of handdoeken is dus theoretisch mogelijk – als ze direct na een besmet persoon worden gebruikt.
- Herpes-simplex virus: Herpesvirussen overleven maar kort buiten het lichaam. In vochtige omstandigheden (zoals een nat doekje dat in aanraking is gekomen met besmettelijke blaasjesvloeistof) kan het virus tijdelijk besmettelijk blijven.
- Schaamluis: Deze parasieten kunnen worden overgedragen via kleding, beddengoed of handdoeken – vooral als deze direct op de schaamstreek zijn gedragen.
- Schurft (scabiës): Geen klassieke soa, maar kan worden overgedragen door nauw huidcontact of gedeeld textiel – vooral in vochtige of dichte stoffen (zoals dekens of gestoffeerde meubels).
Deze vormen van overdracht zijn zeldzaam, maar komen vaker voor bij slechte hygiëne of in situaties met nauw samenleven (zoals in studentenhuizen, zorginstellingen of gezinnen). Goede persoonlijke hygiëne en het apart gebruiken van intieme hygiëneproducten zijn in zulke gevallen extra belangrijk (Mayo Clinic, 2025).
Hoe kun je jezelf in het dagelijks leven beschermen?
Met eenvoudige hygiëneregels in huis kun je jezelf en anderen goed beschermen – ook in gedeelde ruimtes of op vakantie.
Aanbevolen maatregelen:
- Gebruik alleen je eigen handdoeken en washandjes
- Verschoon beddengoed regelmatig, vooral na infecties of hevig zweten
- Was textiel op minimaal 60 °C
- Gebruik bij intieme infecties aparte hygiëneproducten
Bron: RIVM, 2024
Wanneer is een soa-test zinvol?
Een test op soa’s is niet alleen verstandig als je klachten hebt. Veel soa’s verlopen eerst zonder symptomen, maar kunnen alsnog worden overgedragen of zonder behandeling schadelijke gevolgen hebben.
Een soa-test is vooral verstandig in de volgende situaties:
- Na onbeschermde seks met een nieuwe of wisselende partner
- Als jij of je partner al een bekende soa hebben
- Bij klachten zoals afscheiding, jeuk, branderig gevoel bij het plassen, huidveranderingen of pijn aan de geslachtsdelen
- Als je zwanger bent of een zwangerschap plant
- Voordat je aan een nieuwe seksuele relatie begint
- Na een risicovolle situatie, bijvoorbeeld als een condoom gescheurd is
- Regelmatig bij wisselende sekspartners – ook zonder klachten
Vroege opsporing beschermt jou én anderen. Dankzij moderne laboratoriumtests kunnen veel soa’s al in een vroeg stadium worden vastgesteld en goed behandeld worden – vaak nog vóórdat er klachten optreden. Met een thuistest van Homed-IQ kun je jezelf discreet, betrouwbaar en eenvoudig thuis laten testen.
Bronnen
About Sexually Transmitted Infections (STIs) | STI. (2024, March 25). CDC. Retrieved July 21, 2025, from https://www.cdc.gov/sti/about/index.html
Hygiene guidelines for sex businesses and sex workers. (2019, April 29). RIVM. Retrieved July 21, 2025, from https://www.rivm.nl/en/hygiene-guidelines-sex-businesses-sex-workers
Myths & Facts about STIs | DSC Clinic – Department of STI Control Singapore. (2025, February 10). National Skin Centre. Retrieved July 21, 2025, from https://www.nsc.com.sg/dsc/prevention-education/sexually-transmitted-infection/Pages/Myths-and-Facts-about-STIs.aspx
Sexually transmitted diseases (STDs) – Symptoms and causes. (2023, September 8). Mayo Clinic. Retrieved July 21, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sexually-transmitted-diseases-stds/symptoms-causes/syc-20351240
Sexually Transmitted Infections (STIs): Sexually Transmitted Diseases (STDs). (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 21, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9138-sexually-transmitted-diseases–infections-stds–stis
