Ontstekingswaarden zijn laboratoriumparameters die wijzen op ontstekingen in het lichaam. Ze omvatten onder andere CRP (C-reactief proteïne), BSE (bezinkingssnelheid van erytrocyten), calprotectine en het aantal leukocyten. Deze waarden stijgen wanneer het lichaam reageert op infecties, verwondingen of chronische aandoeningen met een ontstekingsreactie. Ze helpen bij het diagnosticeren en monitoren van de ernst en het type ontsteking. Langdurig verhoogde ontstekingswaarden zijn een bekende risicofactor voor hart- en vaatziekten, zoals coronaire hartziekte of atherosclerose. Verhoogde ontstekingswaarden vormen een bekende risicofactor voor hart- en vaatziekten, zoals coronaire hartziekte of atherosclerose (Cleveland Clinic, 2022).

Inhoudsopgave

• Wat zijn ontstekingswaarden?
• Wat zijn normale ontstekingswaarden?
• Wat zijn de oorzaken van verhoogde ontstekingswaarden?
• Zijn verhoogde ontstekingswaarden altijd slecht?
• Wat zijn de gevolgen van verhoogde ontstekingswaarden?
• Wat te doen bij verhoogde ontstekingswaarden?
• Hoe test je ontstekingswaarden?
• Samenvatting

Wat zijn ontstekingswaarden?

Ontstekingswaarden zijn markers in het bloed die aangeven of en in welke mate een ontstekingsreactie in het lichaam plaatsvindt. Ze spelen een belangrijke rol bij het vaststellen en volgen van ontstekingsprocessen. De meest voorkomende markers zijn:

• CRP (C-reactief proteïne) – een gevoelige marker voor acute ontsteking
• BSE (bezinkingssnelheid van erytrocyten) – geeft algemene ontstekingsactiviteit weer
• Leukocyten (witte bloedcellen) – stijgen bij infecties en ontstekingen
• Calprotectine – een ontlastingsmarker, belangrijk voor het vaststellen van darmontstekingen

Andere belangrijke markers:

• Procalcitonine (PCT) – wijst op bacteriële infecties en risico op sepsis
• Interleukine-6 (IL-6) – marker voor systemische ontsteking
• AA/EPA-verhouding – balans tussen pro- en ontstekingsremmende vetzuren

Het verschil tussen CRP en BBS is dat BSE varieert met leeftijd en geslacht. BBS-waarden dalen bijvoorbeeld langzamer na het verdwijnen van een ontsteking dan CRP-waarden. Om de oorzaak van een ontsteking te bepalen, moeten mogelijke symptomen worden overwogen (Menzel et al., 2021).

Wat precies is een ontsteking?

Een ontsteking is een afweerreactie van het lichaam op schade veroorzaakt door ziekteverwekkers, verwondingen of irriterende stoffen. Het dient om schadelijke invloeden te neutraliseren en het genezingsproces te bevorderen. Er zijn twee vormen:

Bron: Harvard Health, 2020

Wat zijn normale ontstekingswaarden?

De volgende waarden liggen binnen het normale bereik:

Let op: deze waarden kunnen variëren afhankelijk van leeftijd, geslacht, zwangerschap of medische achtergrond. Laat de interpretatie altijd plaatsvinden in een bredere klinische context.

Bronnen: Cleveland Clinic, n.d.; NHS, n.d.; Cleveland Clinic, 2021; Cleveland Clinic, 2022; Mayo Clinic, 2022

Wat zijn de oorzaken van verhoogde ontstekingswaarden?

Verhoogde ontstekingswaarden kunnen optreden bij allerlei aandoeningen, niet alleen bij acute ziektes. Mogelijke oorzaken zijn onder andere:

• Leefstijlfactoren: overgewicht, inactiviteit, stress, roken, alcohol, slaapgebrek
• Acute infecties (bacterieel of viraal)
• Chronische ontstekingsziekten (zoals reuma of de ziekte van Crohn)
• Auto-immuunziekten
• Hart- en vaatziekten en aderverkalking
• Kanker
• Verwondingen, operaties of genezingsprocessen

Oorzaken van acuut verhoogde ontstekingswaarden

• Insectenbeten, snij- of schaafwonden veroorzaken lokale acute ontsteking
• Infecties door bacteriën, virussen of parasieten activeren het immuunsysteem direct
• Allergieën (bijv. voor pollen, dieren of voedsel) kunnen een kortdurende ontstekingsreactie uitlokken

Bron: Hannoodee Nasuruddin, 2022.

Oorzaken van chronisch verhoogde ontstekingswaarden

• Langdurige blootstelling aan irriterende stoffen (bijv. industriële chemicaliën)
• Aanhoudende allergieën, zoals voor huisstofmijt of dieren
• Auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis
• Niet-genezen acute ontsteking die chronisch wordt
• Chronische ontsteking verloopt vaak stilletjes maar kan ernstige schade veroorzaken

Bron: Cleveland Clinic, 2024.

Andere factoren die bijdragen aan verhoogde ontstekingswaarden

Algemene leefstijlfactoren kunnen ook ontstekingsprocessen in het lichaam bevorderen. Overgewicht kan leiden tot een aanhoudende, milde ontstekingsreactie die wordt verergerd door een ontstekingsbevorderend, vet- en suikerrijk dieet. Roken, chronische stress en slaapstoornissen verzwakken ook het immuunsysteem en bevorderen ontstekingen. Stress verhoogt bijvoorbeeld de afgifte van cortisol, dat de productie van ontstekingsbevorderende cytokinen en andere stoffen stimuleert die kunnen leiden tot milde ontstekingen (Christ et al., 2019; Liu et al., 2017).

Zijn verhoogde ontstekingswaarden altijd slecht?

Verhoogde ontstekingswaarden kunnen bij acute ontstekingen normaal zijn wanneer het lichaam reageert op verwondingen of infecties. Chronisch verhoogde waarden zijn echter bijzonder problematisch omdat ze vaak onopgemerkt blijven en het risico op het ontwikkelen van ziekten zoals hart- en vaatziekten verhogen of bestaande ziekten kunnen verergeren. Chronische ontstekingen hebben op lange termijn een nadelig effect op de gezondheid.

Wat zijn de gevolgen van verhoogde ontstekingswaarden?

Hoewel acute ontstekingen meestal onderdeel zijn van de normale beschermende reactie van het lichaam, kunnen chronisch verhoogde ontstekingswaarden een negatieve invloed hebben op de gezondheid en kunnen ze de volgende aandoeningen bevorderen:

• Verhoogd risico op hart- en vaatziekten zoals hartaanvallen en beroertes.
• Verslechtering van chronische ziekten zoals diabetes, kanker, artritis en auto-immuunziekten.
• Voortschrijdende weefselbeschadiging en littekenvorming (fibrose).
• Verminderde orgaanfunctie, zoals van lever, nieren of darmen.
• Cognitieve beperkingen en depressie.
• Niet-specifieke klachten zoals nachtelijk zweten, vermoeidheid en verlies van eetlust.

Vanwege deze mogelijke gezondheidsrisico’s is het belangrijk om ontstekingswaarden regelmatig te controleren om eventuele problemen vroegtijdig te identificeren (Harvard Health, 2020; Fellman, 2023).

Wat te doen bij verhoogde ontstekingswaarden?

Als uit een bloedtest blijkt dat je ontstekingswaarden verhoogd zijn én je hebt klachten, neem dan contact op met een arts. Daarnaast kun je zelf het volgende doen om ontstekingswaarden te verlagen:

• Ontstekingsremmend eten: veel groente, fruit, volle granen, noten, zaden en vette vis (zoals zalm). Voeg antioxidanten (bessen, groene thee, broccoli) en vitamine C (citrus, paprika) toe. Gebruik kruiden zoals kurkuma en gember. Vermijd bewerkte voeding, toegevoegde suikers en transvetten.
• Gezond gewicht: buikvet maakt ontstekingsstoffen aan. Afvallen verlaagt laaggradige ontsteking.
• Beweging: regelmatig sporten verlaagt ontsteking, vooral bij overgewicht of chronische aandoeningen.
• Stress slaap: stress verhoogt cortisol → meer ontsteking. Gebruik ontspanningstechnieken zoals meditatie of yoga. Slaap 7–9 uur per nacht.
• Roken alcohol: roken veroorzaakt oxidatieve stress; te veel alcohol schaadt de darm en het immuunsysteem. Beperk beide zoveel mogelijk.

Bronnen: Cleveland Clinic, 2024; John Hopkins, 2024; Beavers et al., 2010; Harvard Health, 2024; Rosemann et al., 2012

Hoe test je ontstekingswaarden?

Afhankelijk van de marker gebeurt de meting via:

• Ontlastingsonderzoek (Calprotectine – gebruikt bij darmziekten)
• Bloedonderzoek (CRP, BSE, IL-6, PCT, leukocyten)

Homed-IQ biedt een uitgebreid assortiment van tests waarmee verschillende gezondheidsproblemen kunnen worden onderzocht die samenhangen met verhoogde ontstekingswaarden, zoals diabetes, hartgezondheid en inflammatoire darmziekten. Voor meer informatie en bestelmogelijkheden kun je terecht op de Homed-IQ-website via deze link.

Samenvatting

Ontstekingswaarden geven inzicht in de aanwezigheid en ernst van ontstekingsreacties in het lichaam. De meest gebruikte ontstekingsmarkers zijn C-reactief proteïne (CRP), de bloedbezinkingssnelheid (BBS) en fibrinogeen. Terwijl acute ontstekingen van korte duur zijn en deel uitmaken van een normale immuunrespons, kunnen chronisch verhoogde ontstekingswaarden wijzen op ernstige gezondheidsproblemen. Regelmatige tests van deze markers zijn belangrijk om de ontstekingsgraad te bepalen. Levensstijlgewoonten zoals een uitgebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging spelen een belangrijke rol bij het verminderen en beheersen van ontstekingswaarden.

Bronnen

Acute Inflammatory Response – StatPearls. (n.d.). NCBI. Retrieved May 7, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556083/

Anti Inflammatory Diet. (n.d.). Johns Hopkins Medicine. Retrieved May 7, 2024, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/anti-inflammatory-diet

Cardiovascular Disease: Types, Causes Symptoms. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved May 7, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21493-cardiovascular-disease

Common and Novel Markers for Measuring Inflammation and Oxidative Stress Ex Vivo in Research and Clinical Practice—Which to Use Regarding Disease Outcomes? (2021, March 9). NCBI. Retrieved May 7, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8001241/

C-Reactive Protein (CRP) Test: What It Is, Purpose Results. (2022, May 17). Cleveland Clinic. Retrieved May 6, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/23056-c-reactive-protein-crp-test

C-reactive protein test. (2022, December 22). Mayo Clinic. Retrieved May 7, 2024, from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/c-reactive-protein-test/about/pac-20385228

How sleep deprivation can cause inflammation. (2024, April 29). Harvard Health. Retrieved May 7, 2024, from https://www.health.harvard.edu/healthbeat/how-sleep-deprivation-can-cause-inflammation

​​Liu, Y. Z., Wang, Y. X., Jiang, C. L. (2017). Inflammation: The Common Pathway of Stress-Related Diseases. Frontiers in human neuroscience, 11, 316. https://doi.org/10.3389/fnhum.2017.00316

Nicklas, B. J. (2010, February 25). Effect of exercise training on chronic inflammation. NCBI. Retrieved May 7, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3629815/

Ricciotti, H., Golen, T. (2020, March 1). What is inflammation, and why is it dangerous? Harvard Health. Retrieved May 7, 2024, from https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/what-is-inflammation-and-why-is-it-dangerous

Roseman, C. (2012, July 23). The effect of smoking and alcohol consumption on markers of systemic inflammation, immunoglobulin levels and immune response following pneumococcal vaccination in patients with arthritis. NCBI. Retrieved May 7, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3580564/

Soliman, M. (n.d.). Inflammation: Types, symptoms, causes, and treatment. Medical News Today. Retrieved May 7, 2024, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/248423

Understanding acute and chronic inflammation. (2020, April 1). Harvard Health. Retrieved May 7, 2024, from https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/understanding-acute-and-chronic-inflammation

What Is Inflammation? Types, Causes Treatment. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved May 7, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/21660-inflammation

,. (2023, January 6). , – YouTube. Retrieved May 7, 2024, from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1074761319304169#bib68

Cleveland Clinic (2021). https://my.clevelandclinic.org/health/body/21871-white-blood-cells

NHS (n.d.). https://www.gloshospitals.nhs.uk/our-services/services-we-offer/pathology/tests-and-investigations/procalcitonin-pct/#:~:text=PCT%20is%20normally%20less%20than,%2FL)%20in%20healthy%20individuals.

Cleveland Clinic (n.d.). https://clevelandcliniclabs.com/test/interleukin-6-il-6/