Progesteron, vaak ook wel het “zwangerschapshormoon” genoemd, is een van de geslachtshormonen en speelt zowel bij vrouwen als mannen een centrale rol. Maar wat gebeurt er als de hormoonspiegel uit balans raakt? Een verhoogd progesteronspiegel kan verrassende en vaak vervelende symptomen veroorzaken die velen niet met dit hormoon in verband brengen – van vermoeidheid en stemmingswisselingen tot lichamelijke veranderingen. In deze blog lees je meer over progesteron. Daarbij worden de meest voorkomende symptomen, oorzaken, gevolgen en behandelingsmogelijkheden van een verhoogd progesteronspiegel besproken om je gezondheid en welzijn te behouden.

Inhoudsopgave

• Wat is progesteron?
• Symptomen van verhoogde progesteronspiegels
• Oorzaken van een verhoogd progesteronniveau
• Normale progesteronwaarden per cyclusfase en geslacht
• Hoe worden verhoogde progesteronniveaus behandeld?
• Samenvatting

Wat is progesteron?

Progesteron is een lichaamseigen hormoon:

Bij vrouwen wordt progesteron vooral na de eisprong in de eierstokken (gele lichaam) geproduceerd. Tijdens de zwangerschap neemt de placenta de productie van dit hormoon over. In kleine hoeveelheden wordt progesteron ook in de bijnieren geproduceerd (Cable JK et al., 2023). Bij mannen wordt progesteron eveneens in de bijnieren en in de testikels geproduceerd ( Oettel M et al., 2004. 2004).

Functions of progesterone in women:

• Reguleert de menstruatiecyclus
• Verdikt het baarmoederslijmvlies ter voorbereiding op de innesteling van een bevruchte eicel.
• Blijft stijgen tijdens de zwangerschap
• Voorkomt tijdens de zwangerschap:
  • de eisprong
  • vroegtijdige weeën door ontspanning van de baarmoederspieren
• Bereidt de borst voor op borstvoeding

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Functies van progesteron bij mannen:

Wordt in kleinere hoeveelheden geproduceerd, maar is belangrijk voor:

• spermaproductie
• Hormoonproductie (voorloper van testosteron en cortisol)
• Stabilisatie van de hormoonhuishouding

Bron: Barros L.A. et al., 2015

Andere systemische effecten van progesteron (beide geslachten):

• Reguleert het centrale zenuwstelsel (bijv. stemming, slaap); beïnvloedt:
  • immuunsysteem
  • Hart- en vaatstelsel
  • nierfunctie
  • vetstofwisseling
  • Gedrag en ademhalingssysteem

Bron: Oettel M., et al., 2004

Symptomen van verhoogde progesteronspiegels

Een hoge progesteronspiegel heeft meestal geen negatieve effecten op de gezondheid (Cleveland Clinic, 2022). In sommige gevallen kan een verhoogde progesteronspiegel echter verschillende symptomen veroorzaken. Deze symptomen kunnen per persoon verschillen en zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de verhoogde progesteronspiegel. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Gezwollen of gevoelige borsten
• Stemmingswisselingen, angst of rusteloosheid, depressie
• Winderigheid
• Vermoeidheid
• Verminderd libido (geslachtsdrift)
• Gewichtstoename

Bron: Pugle M. 2024

Oorzaken van een verhoogd progesteronniveau

Meerdere factoren kunnen leiden tot een verhoogd progesterongehalte. Het is belangrijk om de oorzaken te begrijpen om geschikte behandelingsmaatregelen te kunnen nemen:

1. Zwangerschap: Tijdens de zwangerschap stijgt het progesterongehalte aanzienlijk. Een verhoogd progesterongehalte buiten het normale bereik tijdens de zwangerschap kan wijzen op een tweelingzwangerschap of een abnormale zwangerschap (University of Rochester Medical Center, n.d.).
2. Overactieve bijnieren: De bijnieren produceren een verscheidenheid aan hormonen, waaronder progesteron. Een overactieve bijnierschors kan leiden tot verhoogde progesteronwaarden (Krucik G., 2017).
3. Hormonale therapieën: Sommige vrouwen krijgen progesteron als onderdeel van een hormoontherapie om symptomen van de overgang te behandelen, of als onderdeel van een vruchtbaarheidsbehandeling om de eisprong en innesteling te bevorderen.
4. Cysten: (Cyste = met vloeistof gevulde holte in het weefsel, bestaande uit weefselvloeistof, bloed en een papperige toevoeging). Bepaalde soorten eierstokcysten, met name de zogenaamde luteale cysten, kunnen de progesteronproductie verhogen. Deze cysten ontstaan na de eisprong en kunnen continu progesteron afgeven (MedlinePlus, 2022).
5. Tumor: Een verhoogd progesteronspiegel, zelfs als je niet zwanger bent, kan een aanwijzing zijn voor een eierstoktumor, zoals een lipid-ovariumtumor of chorionepithelioom wordt genoemd (University of Rochester Medical Center, n.d.).

Normale progesteronwaarden per cyclusfase en geslacht

Verhoogde progesteronwaarden treden op wanneer het progesterongehalte boven het normale bereik uitstijgt. Normale progesteronwaarden variëren afhankelijk van de fase van de menstruatiecyclus en of een vrouw zwanger is of niet. Hoge progesteronwaarden zijn meestal normaal in de tweede helft van de menstruatiecyclus (luteale fase) en tijdens de zwangerschap.

Normale progesteronniveaus (ng/mL):

*Folliculaire fase: Eerste helft van de menstruatiecyclus, die begint op de eerste dag van de menstruatie en eindigt met de eisprong.

*Luteale fase: Tweede helft van de menstruatiecyclus, die begint na de eisprong en duurt tot het begin van de volgende menstruatie.

*Trimester: De zwangerschap wordt in trimesters verdeeld. Een trimester komt overeen met drie maanden.

Hoe worden verhoogde progesteronniveaus behandeld?

De behandeling van een verhoogd progesteronspiegel hangt af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de symptomen. Een individueel behandelplan is belangrijk om de hormoonbalans weer in evenwicht te brengen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

• Medicamenteuze behandeling: aanpassing of verandering van hormonale preparaten door middel van medische therapie.
• Levensstijl: gezonde voeding, lichaamsbeweging, stressvermindering; het vermijden van koffie en roken kan het progesterongehalte verlagen.
• Controle: Regelmatige bloedonderzoeken bij de arts of via een thuistest om het hormoonniveau te controleren.

Bronnen: Herrera A. Y., et al., 2016; Kotsopoulos J., et al., 2009; Zumoff B., et al., 1990.

Wilt u zekerheid over uw hormonale gezondheid?

Voel je je moe of is je stemming veranderd? Deze symptomen kunnen wijzen op een hormonaal onevenwicht. Met de hormoontest voor vrouwen van Homed-IQ kun je ontdekken of je klachten worden veroorzaakt door een verhoogd progesteronspiegel of andere hormonale onregelmatigheden. De test meet belangrijke hormonen zoals testosteron, TSH, LH, FSH, estradiol en prolactine, die de vruchtbaarheid, de menstruatiecyclus en de algemene gezondheid beïnvloeden. Deze eenvoudige hormoontest kan thuis worden uitgevoerd en geeft inzicht in eventuele klachten. Op onze website vind je ook andere belangrijke tests voor de gezondheid van vrouwen, zoals een vruchtbaarheidstest. Zo kun je gerichte maatregelen nemen en zelf de controle over je gezondheid krijgen.

Samenvatting

Progesteron is een lichaamseigen hormoon dat zowel bij vrouwen als mannen voorkomt. Een verhoogd progesteronspiegel kan een reeks symptomen en gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals stemmingswisselingen, een opgeblazen gevoel of vermoeidheid, die vaak niet met deze diagnose worden in verband gebracht. De oorzaken van verhoogde waarden kunnen samenhangen met een zwangerschap, maar in zeldzame gevallen ook met een bijnieroverschot of cysten. Geschikte behandelingsmaatregelen variëren van medicamenteuze therapie tot veranderingen in levensstijl. Het monitoren en reguleren van het progesterongehalte kan veel vervelende symptomen verlichten en de kwaliteit van leven verbeteren.

Bronnen

Barros, L. A., Tufik, S., & Andersen, M. L. (2015). The role of progesterone in memory: an overview of three decades. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 49, 193-204.

Cable JK, Grider MH. Physiology, Progesterone. (2023). In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558960/

Cleveland Clinic. (2022, December 29). Progesterone: Natural Function, Levels & Side Effects. Cleveland Clinic. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://my.clevelandclinic.org/health/body/24562-progesterone

HealthMatters. (n.d.). Progesterone (male) – Lab Results explained. HealthMatters.io. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://healthmatters.io/understand-blood-test-results/progesterone-male

Herrera, A. Y., Nielsen, S. E., & Mather, M. (2016). Stress-induced increases in progesterone and cortisol in naturally cycling women. Neurobiology of stress, 3, 96–104. https://doi.org/10.1016/j.ynstr.2016.02.006

Kotsopoulos, J., Eliassen, A. H., Missmer, S. A., Hankinson, S. E., & Tworoger, S. S. (2009). Relationship between caffeine intake and plasma sex hormone concentrations in premenopausal and postmenopausal women. Cancer, 115(12), 2765–2774. https://doi.org/10.1002/cncr.24328

Krucik, G., & Krucik, G. (2017). 17-OH Progesterone Test: Purpose, Procedure, and Risks. Healthline. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://www.healthline.com/health/17-oh-progesterone

MedlinePlus. (2022, October 4). Progesterone Test. MedlinePlus. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://medlineplus.gov/lab-tests/progesterone-test/

Oettel, M., & Mukhopadhyay, A. K. (2004). Progesterone: the forgotten hormone in men?. The aging male : the official journal of the International Society for the Study of the Aging Male, 7(3), 236–257. https://doi.org/10.1080/13685530400004199

Pugle, M. (2024). High Progesterone Symptoms, Causes, and Conditions. Verywell Health. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://www.verywellhealth.com/high-progesterone-symptoms-5185751#toc-symptoms-of-high-progesterone

University of Rochester Medical Center. (n.d.). Progesterone – Health Encyclopedia. University of Rochester Medical Center. Op 31 juli 2024 ontleend aan https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?ContentTypeID=167&ContentID=progesterone

Zumoff, B., Miller, L., Levit, C. D., Miller, E. H., Heinz, U., Kalin, M., Denman, H., Jandorek, R., & Rosenfeld, R. S. (1990). The effect of smoking on serum progesterone, estradiol, and luteinizing hormone levels over a menstrual cycle in normal women. Steroids, 55(11), 507–511. https://doi.org/10.1016/0039-128x(90)90089-t