Wat is schildklierontsteking?

De schildklier is een vlindervormig orgaan in de hals dat schildklierhormonen aanmaakt en afgeeft. Deze belangrijke hormonen hebben invloed op bijna alle cellen, weefsels en organen in je lichaam. Ze regelen het metabolisme, de spijsvertering, de cognitieve functies en nog veel meer (Cleveland Clinic, 2022). De medische term voor schildklierontsteking is thyreoïditis. In deze blog leggen we uit wat thyreoïditis is, de verschillende soorten thyreoïditis die kunnen voorkomen en hoe je je kunt laten testen. Lees verder om meer te weten te komen.

Alles over schildklierontsteking

Schildklierontsteking is een zwelling of ontsteking van de schildklier. Het kan verschillende oorzaken hebben en verschillende symptomen veroorzaken. Schildklierontsteking verloopt in fasen en veroorzaakt op verschillende momenten zowel onder- als overproductie van schildklierhormonen.

1. Thyreotoxische fase: In de eerste fase van thyreoïditis raakt de schildklier ontstoken en geeft te veel hormonen af waardoor de thyreotoxische fase ontstaat. Een vroeg stadium van thyreoïditis kan symptomen veroorzaken van een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) door de hoge hoeveelheden hormonen.
2. Hypothyreoïdie fase: Nadat de schildklier in de eerste fase al zijn hormonen heeft afgegeven, heeft hij onvoldoende hormonen om normaal te functioneren. Dit staat bekend als de tweede fase van thyreoïditis en leidt tot symptomen van een onderactieve schildklier (hypothyreoïdie).
3. Euthyroïde fase: In de derde fase van thyreoïditis keren de schildklierhormoonspiegels terug naar normaal. Dit kan gebeuren zodra de schildklier herstelt van de ontsteking of kan kortstondig optreden tussen de eerste en tweede fase. Niet alle oorzaken van thyreoïditis keren terug naar normaal; sommigen blijven in de hypothyreoïdie fase.

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Wat zijn de symptomen van een schildklierontsteking?

Omdat er verschillende soorten schildklierontsteking zijn met verschillende oorzaken, kunnen de symptomen uiteenlopen. De meeste soorten schildklierontsteking hebben echter een fase waarin de schildklier overactief is (hyperthyreoïdie) en een fase waarin hij onderactief is (hypothyreoïdie).

Symptomen van hyperthyreoïdie zijn onder andere:

• Gewichtsverlies
• Slaapproblemen
• Snelle hartslag
• Vermoeidheid
• Spierzwakte
• Angst of prikkelbaarheid
• Haaruitval
• Aanhoudende dorst
• Problemen met de ogen
• Zwelling in de nek door een vergrote schildklier (struma)

Bron: NHS, 2019

Kenmerkende symptomen van hypothyreoïdie volgens het NHS (2023) zijn:

• Gewichtstoename
• Vermoeidheid
• Droge huid
• Depressie
• Spierkrampen
• Broos haar en broze nagels
• Onregelmatige menstruatie

Bron: NHS, 2021

Verschillende soorten schildklierontsteking

De oorzaken van een schildklierontsteking lopen uiteen van infecties, auto-immuunziekten, bepaalde medicijnen tot na een bevalling. De verschillende soorten schildklierontsteking worden hieronder uitgelegd.

Postpartum thyreoïditis

Postpartum thyreoïditis is een ontsteking van de schildklier die optreedt na de bevalling. Het komt het meest voor bij vrouwen met diabetes type 1 of die een eerdere geschiedenis van postpartum thyreoïditis hebben (NHS, 2022). Tijdens postpartum thyreoïditis valt het immuunsysteem ongeveer 6 maanden na de bevalling de schildklier aan. Dit kan de drie bovengenoemde stadia van thyreoïditis veroorzaken, waaronder de fasen van zowel hyper- als hypothyreoïdie. Net alle vrouwen met postpartum thyreoïditis zullen echter beide fasen doorlopen.

Bij de meeste vrouwen die postpartum thyreoïditis hebben, wordt de schildklierfunctie binnen 12 maanden na de bevalling weer normaal. Een lage schildklierhormoonspiegel kan echter soms blijvend zijn.

Stille thyreoïditis

Stille thyreoïditis lijkt op de traditionele thyreoïditis, maar veroorzaakt geen pijn in de schildklier (struma). Net als andere types van thyreoïditis is de exacte reden onbekend, maar het komt meestal voor tijdens de postpartum periode, evenals door bepaalde medicijnen of chemotherapie. In tegenstelling tot postpartum thyreoïditis, kan stille thyreoïditis zowel mannen als vrouwen van alle leeftijden beïnvloeden (NHS, 2022). Omdat stille thyreoïditis geen pijn of gevoeligheid in de nek veroorzaakt, kan het onopgemerkt blijven totdat de symptomen van hypothyreoïdie verschijnen (Braunstein, 2022).

Virale thyreoïditis (ziekte van Quervain)

Virale thyreoïditis wordt vermoedelijk veroorzaakt door virale infecties van de bovenste luchtwegen zoals een verkoudheid of de gewone griep (Penn Medicine). Hoewel de precieze oorzaak niet bekend is, wordt aangenomen dat het verband houdt met de ontsteking die optreedt tijdens een virale infectie en meestal 2 tot 8 weken optreedt na het begin van de virus symptomen. Virale schildklierontsteking treft meestal vrouwen van middelbare leeftijd, maar is mogelijk bij zowel mannen als vrouwen van alle leeftijden. Deze aandoening staat ook bekend als subacute thyreoïditis omdat ze gekenmerkt wordt door pijn en zwelling in de schildklier. Het kan weken of maanden duren voordat de schildklier zich volledig herstelt, hoewel een lage schildklierhormoonspiegel blijvend kan zijn.

Schildklierontsteking door de ziekte van Hashimoto

Hashimoto’s thyreoïditis is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam antilichamen maakt die de schildklier aanvallen. Het is niet precies bekend hoe de ziekte van Hashimoto wordt veroorzaakt, maar men denkt dat het een combinatie is van genetica en omgevingsfactoren zoals stress of blootstelling aan straling. Als het immuunsysteem de schildklier aanvalt, sterven er cellen af die schildklierhormonen maken. Dit resulteert meestal in een afname van de schildklierhormonen (hypothyreoïdie).

De ziekte van Hashimoto komt ongeveer acht keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en komt vaker voor bij mensen met een familiegeschiedenis van schildklier- of auto-immuunziekten. De ziekte manifesteert zich vooral bij vrouwen tussen de 30 en 50 jaar, maar kan op elke leeftijd voorkomen (Mayo Clinic, 2022).

Schildklierontsteking door medicijnen

Sommige medicijnen kunnen de schildklier beschadigen en hypo- of hyperthyreoïdie veroorzaken. Deze zeldzame aandoening kan worden veroorzaakt door medicijnen zoals Amiodarone, interferonen, cytokinen en lithium (Cleveland Clinic, 2022). Schildklierontsteking door medicijnen komt slechts voor bij een klein percentage van de mensen die deze medicijnen gebruiken.

Straling-geïnduceerde thyreoïditis

Kankerbehandeling met bestraling of hyperthyreoïdiebehandeling met radioactief jodium kan de schildklier beschadigen en leiden tot thyreoïditis. Symptomen van lage schildklierhormonen door bestraling geïnduceerde thyreoïditis zijn vaak blijvend en vereisen langdurige medicatie (NHS, 2022).

Hoe ontstaat een schildklierontsteking?

Schildklierontsteking wordt veroorzaakt door één of andere aanval op de schildklier, bijvoorbeeld door virussen, medicijnen of auto-immuunziekten. De meest voorkomende oorzaak van thyreoïditis is een auto-immuunziekte, waarbij het immuunsysteem per ongeluk de schildklier aanvalt in plaats van deze te beschermen (American Thyroid Association). Auto-immuunziekten die thyreoïditis kunnen veroorzaken zijn ook diabetes type 1 en reumatoïde artritis.

Hoe wordt schildklierontsteking gediagnosticeerd?

Als je vermoedt dat je schildklierontsteking hebt, praat dan met je huisarts. Die zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren en je vragen naar je symptomen en medische voorgeschiedenis (Cleveland Clinic, 2022). Als ze vermoeden dat je schildklierontsteking hebt, zullen ze bloedonderzoek of een echografie van de schildklier bestellen om de werking ervan te controleren.

Het is ook mogelijk om je schildklierhormoonspiegels thuis te testen. Met de Schildklier test van Homed-IQ kun je controleren op belangrijke schildklierhormonen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van hypothyreoïdie of hyperthyreoïdie. De test bestaat uit een bloedmonster dat thuis wordt afgenomen en vervolgens naar een laboratorium wordt gestuurd voor analyse. Het laboratoriumrapport kan zo nodig naar de huisarts worden meegenomen voor verdere evaluatie. Lees voor meer informatie over schildklierhormonen en hun streefwaarden ons artikel “Wat zijn normale schildklierwaarden?“.

Kun je schildklierontsteking voorkomen?

Helaas kan schildklierontsteking in de meeste gevallen niet worden voorkomen. Als je medicijnen gebruikt die een risico op schildklierontsteking met zich meebrengen, praat dan met je arts over de mogelijke risico’s. De meest effectieve manier om ernstige symptomen van schildklierontsteking te voorkomen is om je bewust te zijn van de symptomen en ze vroegtijdig op te sporen. Het controleren van jouw schildklierhormonen met een thuistest kan helpen. Deze thuistest werkt door bloed af te nemen met een vingerprik en binnen een paar dagen ontvang je het bloedtest resultaat.

Schildklierontsteking kan verschillende oorzaken hebben, ook een recente bevalling, virale infecties en auto-immuunziekten. De meeste mensen met schildklierontsteking herstellen volledig na een paar maanden en degenen die aanhoudend lage schildklierhormoonspiegels hebben, kunnen een normaal leven leiden met hormoonvervangende therapie. Als je je zorgen maakt over een schildklieraandoening, praat dan met je huisarts.

Bronnen

Braunstein, G. D. (2022, December 14). Silent Lymphocytic Thyroiditis. MSD Manual Professional Edition. https://www.msdmanuals.com/professional/endocrine-and-metabolic-disorders/thyroid-disorders/silent-lymphocytic-thyroiditis

Hashimoto’s disease – Symptoms and causes. (2022, January 15). Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hashimotos-disease/symptoms-causes/syc-20351855

NHS website. (2021a, November 18). Symptoms. nhs.uk. https://www.nhs.uk/conditions/overactive-thyroid-hyperthyroidism/symptoms/

NHS website. (2021b, November 18). Symptoms. nhs.uk. https://www.nhs.uk/conditions/underactive-thyroid-hypothyroidism/symptoms/

NHS website. (2022, April 21). Thyroiditis. nhs.uk. https://www.nhs.uk/conditions/thyroiditis/

Penn Medicine. (n.d.). Subacute Thyroiditis. Penn Medicine. https://www.pennmedicine.org/for-patients-and-visitors/patient-information/conditions-treated-a-to-z/subacute-thyroiditis

Thyroiditis: Types, Causes, Symptoms, Diagnosis & Treatment. (n.d.). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15455-thyroiditis