Wat zijn nier biomarkers en wat kunnen ze mij vertellen over mijn gezondheid?

Onze nieren zijn vitale organen die een belangrijke rol spelen in ons lichaam. De belangrijkste functie van de nieren is het filteren van het bloed van het lichaam en het verwijderen van afvalstoffen en water om urine te maken. De nieren regelen ook het vochtgehalte in het lichaam en produceren hormonen die de bloeddruk regelen en de elektrolytenbalans regelen. Daarom is het belangrijk ervoor te zorgen dat onze nieren gezond zijn en vrij van ziekten of functiestoornissen. De gezondheid van onze nieren kan worden gecontroleerd door te kijken naar nier biomarkers. Maar wat zijn nier biomarkers precies, hoe meet je ze, en welke biomarker waarden zijn normaal? In dit artikel gaan we dieper in op deze vragen.

Wat doen de nieren?

Elke dag stroomt er ongeveer 1.800 liter bloed door de nieren. Ongeveer tien procent hiervan (~180 liter) wordt uitgefilterd als primaire urine en vervolgens geconcentreerd in ongeveer twee liter urine. Zowel bloed als urine spelen dus een cruciale rol bij het diagnosticeren van nierproblemen. Als men vermoedt dat er sprake is van een nieraandoening, wordt meestal een bloed- en urinemonster afgenomen en onderzocht.

Wanneer wordt een nieronderzoek uitgevoerd?

Een nieronderzoek wordt meestal uitgevoerd als er een vermoeden is van problemen met de nieren, of om de nierfunctie periodiek te controleren als iemand een bekende ziekte heeft die invloed heeft op de nieren, zoals diabetes. 

Typische symptomen van nierproblemen zijn een doffe pijn in de onderrug en de flanken, gevoeligheid voor kou, gewrichtspijn en vermoeidheid. In een vroeg stadium optredende aandoeningen veroorzaken echter vaak weinig tot geen symptomen. Daarom zijn niertesten een nuttig hulpmiddel bij het opsporen van nierproblemen zodat onomkeerbare schade wordt voorkomen.

Wat zijn biomarkers voor de nieren?

Nier biomarkers zijn moleculen die in het bloed of de urine voorkomen, die aangeven hoe goed de nieren werken en die met een laboratoriumtest kunnen worden gemeten. Er zijn twee manieren om de waarde van biomarkers voor nieren te bepalen: met een urinetest en met een bloedtest. Er is echter niet slechts één biomarker die de gezondheid van de nieren aangeeft. Lees verder om meer te weten te komen over de belangrijkste biomarkers voor het controleren van de nierfunctie en de gezondheid van de nieren.

Creatinine en eGFR

Je hebt misschien wel eens gehoord van creatine als voedingssupplement bij sporters, maar wist je dat creatine ook belangrijk is buiten de gewichtstraining? Creatine is een eiwit dat wordt opgeslagen in de spieren, waar het wordt gebruikt voor energie. Hoewel het lichaam kleine hoeveelheden van dit eiwit kan aanmaken, wordt de meeste creatine via de voeding verkregen. Ongeveer één tot twee procent van de creatine wordt dagelijks door het lichaam afgebroken tot creatinine, dat vervolgens wordt gefilterd en via de nieren als urine wordt uitgescheiden. Aangezien de hoeveelheid creatinine die wordt uitgescheiden varieert naar gelang van de hoeveelheid die wordt geconsumeerd, varieert ook het creatininegehalte dat in een test kan worden opgespoord. Het proces waarbij het creatininegehalte in urine en bloed wordt opgespoord, wordt ook wel de creatinineklaring genoemd. Spieren hebben een directe invloed op het creatininegehalte, wat betekent dat atleten en gespierde mensen vaak een hoger creatininegehalte hebben. Een verhoogde creatinine waarde kan echter ook een indicatie zijn van een nierziekte. Een creatininewaarde die lager is dan normaal, is meestal geen reden tot bezorgdheid.

Een andere waarde die met een creatinine test kan worden bepaald, is de geschatte glomerulaire filtratiesnelheid (eGFR). eGFR is een maat voor hoe goed je nieren werken, en wordt berekend op basis van de hoeveelheid creatinine in jouw bloed en andere persoonlijke factoren zoals leeftijd en geslacht. Gezonde nieren filteren creatinine uit het bloed in de vorm van urine. Als de nieren niet goed werken, zal het creatininegehalte in het bloed toenemen. Het is belangrijk te vermelden dat deze waarde kan variëren naargelang leeftijd, geslacht, lichaamstype en ras. Bovendien is de eGFR vaak niet zinvol voor mensen met ernstig overgewicht, zwangere of zeer gespierde mensen.

Ureum

Ureumstikstof is een afvalproduct dat ontstaat wanneer het lichaam eiwitten afbreekt uit het voedsel dat we eten. Dit niet-giftige ureum wordt gevormd wanneer de lever ammoniak aanmaakt, dat vrijkomt wanneer eiwit wordt afgebroken. Ammoniak verbindt zich vervolgens met andere elementen tot ureum, dat via de bloedbaan van de lever naar de nieren gaat. Ureum wordt vervolgens via de nieren uitgescheiden. Als de nieren niet gezond zijn, kunnen zij problemen hebben met het verwijderen van ureumstikstof, waardoor het niveau in het bloed stijgt. Een bloedureumstikstof (BUN) dat hoger is dan normaal kan wijzen op een chronische nierziekte. Verhoogde niveaus kunnen echter ook worden veroorzaakt door uitdroging, weefselschade (zoals brandwonden), of door een eiwitrijk dieet.

Albumine

Albumine is een eiwit dat door de lever wordt geproduceerd en dat stoffen zoals hormonen, geneesmiddelen en enzymen door het lichaam transporteert. Albumine helpt ook voorkomen dat vocht in het bloed naar lichaamsweefsels lekt. In goed functionerende nieren lekt slechts een kleine hoeveelheid albumine in de urine. Bij beschadiging van de nieren zullen grotere hoeveelheden albumine in de urine worden aangetroffen. Dit komt vooral voor bij mensen met hoge bloeddruk of diabetes.

Microalbumine (ook wel de albumine/creatinine-verhouding genoemd) is de verhouding tussen de hoeveelheid albumine en de hoeveelheid creatinine die in een portie urine wordt uitgescheiden. Het microalbuminegehalte in de urine kan verhoogd zijn door bepaalde medicijnen, recente inspanning, infecties van de urinewegen en bloed in de urine. Als je microalbuminewaarden verhoogd zijn, neem dan contact op met de huisarts – hij of zij kan je vragen de test te herhalen.

Welke niet biomarker waarden zijn normaal?

Hieronder vind je een overzicht van normale nierbiomarkerwaarden. Afwijkingen van deze waarden kunnen normaal zijn, afhankelijk van bepaalde persoonlijke factoren zoals leeftijd, geslacht of leefgewoonten die bepaalde markers van nature verhogen. 

Een veilige en eenvoudige manier om drie belangrijke nier biomarkers te controleren is met de lever- en nierfunctietest. Met deze test kunnen gebruikers hun creatinine-, eGFR- en micro-albuminegehalte controleren, evenals belangrijke leverbiomarkers ALT, AST, GammaGT, bilirubine en alkalische fosfatase. Bij deze zelftest wordt thuis een bloed- en urinemonster afgenomen en vervolgens wordt het monster voor analyse naar een gecertificeerd laboratorium gestuurd. Je krijgt een volledig laboratoriumrapport dat je naar de huisarts kunt brengen voor verder onderzoek, indien nodig.

Wat betekent het als biomarkers voor nieren buiten het normale bereik vallen?

Biomarkers voor nieren die buiten het normale bereik vallen, kunnen wijzen op nierschade of nierziekte. Andere ziekten en persoonlijke factoren kunnen echter ook van invloed zijn op de nier biomarkers. Als je testresultaten abnormaal zijn, neem deze dan mee naar de huisarts voor verder onderzoek. Het kan zijn dat je aanvullende tests nodig hebt of dat je een test moet herhalen om te zien of het resultaat nog steeds abnormaal is. Bovendien, als jouw testresultaat normaal is maar je nog steeds symptomen ervaart die consistent zijn met nierdisfunctie, ga dan naar de huisarts om je te laten controleren. 

Biomarkers die te laag zijn

Lage nier biomarkers zijn meestal minder belangrijk dan te hoge waarden, maar kunnen nog steeds wijzen op mogelijke problemen in het lichaam. Lage creatininewaarden kunnen bijvoorbeeld wijzen op een probleem met de spieren of de lever, maar kunnen ook het gevolg zijn van iets minder ernstigs, zoals verminderde spiermassa bij oudere volwassenen, of zwangerschap. Een lage bloedureumstikstof waarde kan het gevolg zijn van een slecht dieet, ondervoeding, overhydratie, zwangerschap of leverschade. Microalbumine waarden die lager zijn dan 20 mg/L worden beschouwd als binnen het normale bereik. 

Een lage eGFR geeft aan dat de nieren misschien niet zo goed werken als zou moeten, maar kan ook afnemen met de leeftijd. Zoals met alle testresultaten het geval is, kan de diagnose nierziekte niet worden gesteld als één biomarker buiten het bereik valt. Als je een testresultaat krijgt dat buiten het normale bereik valt, zal de arts mogelijke oorzaken onderzoeken, indien nodig aanvullende tests bestellen en een formele diagnose stellen.

Biomarkers die te hoog zijn

Vroegtijdige nierschade of nierziekte kan leiden tot verhoogde nier biomarkers voordat er symptomen optreden. Hoge hoeveelheden creatinine en ureum stikstof in het bloed wijzen erop dat de nieren deze stoffen niet goed opruimen en mogelijk niet goed werken. Een hoog gehalte aan microalbumine in de urine kan een teken zijn van een nieraandoening in een vroeg stadium of nierfalen. Er zijn echter andere factoren die van invloed kunnen zijn op het microalbuminegehalte, zoals zware lichamelijke inspanning, die door de arts moet worden onderzocht. Ten slotte is een hoge eGFR-waarde geen reden tot zorg en geeft aan dat de nieren goed functioneren.

Wat moet je doen als de resultaten van je nierfunctietest abnormaal zijn?

Als jouw nier biomarkers buiten het normale bereik liggen, ga je naar de huisarts om meer te weten te komen over de mogelijke oorzaken, of er sprake is van ziekte en wat de behandelingsmogelijkheden zijn. Het kan zijn dat je bepaalde medicijnen nodig hebt, aanvullende tests moet ondergaan of een afspraak moet maken met een nefroloog (een nierspecialist). 

Wees je ervan bewust dat roken, een onbeheersbare hoge bloeddruk en overmatig gebruik van bepaalde medicijnen, zoals ibuprofen, naproxen en aspirine, gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van de nieren. Langdurig gebruik van pijnstillers, antibiotica en andere medicijnen leiden tot nierbeschadiging. Mensen die al kampen met bestaande nierproblemen moeten hun medicatie en doseringen zorgvuldig bijhouden en hun arts raadplegen om te zien of medicijnen of voedingssupplementen helemaal moeten worden vermeden. Verder is het belangrijk om je bloeddruk en bloedsuiker (bij diabetici) correct te beheren als u een bekende voorgeschiedenis van nierschade hebt. Het volgen van een gezond dieet, het handhaven van een gezond gewicht en niet roken zijn ook manieren om de gezondheid van de nieren te beschermen.

Bibliografie

Door, R. (2021, 12 augustus). Nierwaarden: Maatstaf voor de nierfunctie. Tijdschrift voor de apotheek. Op 2 augustus 2022 ontleend aan https://www.apotheken-umschau.de/diagnose/laborwerte/nierenwerte-mass-fuer-die-nierenfunktion-741527.html

Görgen, J. (2020, 7 december). Nierwaarden: normaalwaarden en betekenissen. practicaldoctor. Op 2 augustus 2022 ontleend aan https://www.praktikalarzt.de/Investigations/Blood Analyse/nierwaarden/

Machetanz, L. & Rudolf-Müller, E. (2017, 20 november). nierwaarden. NetDoctor. Op 2 augustus 2022 ontleend aan https://www.netdoktor.de/laborwerte/nierenwerte/

Stephan, R.M.H. (2021, 22 augustus). Alle nierwaarden in het bloedbeeld eenvoudig uitgelegd. grossesblutbild.de. Op 2 augustus 2022 ontleend aan https://www.grossesblutbild.de/nierenwerte.html