Het prikkelbare darm syndroom is een functionele stoornis van het spijsverteringskanaal, gekenmerkt door terugkerende buikpijn, winderigheid en veranderde stoelgang. Veel getroffenen geven aan zich overweldigd te voelen, lijden aan vermoeidheid en zijn onzeker over hoe om te gaan met de symptomen (Bureychak et al., 2022). Maar hoe onderscheid je spijsverteringsklachten van een aandoening die een grondigere behandeling vereist? Voor de diagnose van het prikkelbare darm syndroom is het cruciaal om andere aandoeningen, zoals inflammatoire darmziekten, met zekerheid uit te sluiten. In deze blog duiken we dieper in ons begrip van het prikkelbare darm syndroom, de symptomen, oorzaken en behandelingsbenaderingen. De calprotectine test van Homed-IQ, die je gemakkelijk vanuit huis kunt doen, kan helpen om inflammatoire darmaandoeningen vroegtijdig te ontdekken.

Inhoudsopgave

• Wat is een prikkelbare darm?
• Wat zijn de symptomen van een prikkelbare darm syndroom?
• Hoe onderscheidt een prikkelbare darm zich van andere darmaandoeningen?
• Wat zijn de oorzaken die kunnen leiden tot een prikkelbare darm?
• Hoe wordt een prikkelbare darm gediagnosticeerd?
• Hoe wordt een prikkelbare darm behandeld?
• Is een prikkelbare darm gevaarlijk?
• Samenvatting

Wat is een prikkelbare darm?

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) is een complexe functionele darmstoornis, waar ongeveer 15% van de wereldbevolking last van heeft, hoewel de frequentie kan variëren afhankelijk van de regio en bevolkingsgroep (Canavan et al., 2014). Het prikkelbare darm syndroom wordt gekenmerkt door terugkerende buikpijn, winderigheid en stoelgangonregelmatigheden zoals diarree, constipatie of een mix van beide en is een chronische aandoening met symptomatische episodes en rustperioden. Een “syndroom” verwijst in de medische wetenschap naar een groep symptomen die tegelijkertijd optreden en een bepaalde ziekte kenmerken, zonder dat er een structurele of organische oorzaak kan worden geïdentificeerd. Het prikkelbare darm syndroom is een erkende medische diagnose (NHS, 2021).

Wat zijn de symptomen van een prikkelbare darm syndroom?

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) wordt gekenmerkt door een reeks symptomen die van persoon tot persoon kunnen variëren. Terwijl sommige mensen fasen van intense symptoomuitingen, zogenaamde opvlammingen, doormaken, zijn er ook perioden van relatieve symptoomvrijheid. Triggers kunnen bijvoorbeeld bepaalde voedingsmiddelen, stress, hormonale veranderingen of roken zijn (NIDDK, 2017). De meest voorkomende symptomen zijn:

• Buikpijn en krampen
• Onregelmatigheden in de stoelgang: diarree (PDS-D), constipatie (PDS-C), gemengde vorm (PDS-M)
• Winderigheid en toegenomen gasvorming
• Slijm bij de ontlasting
• Drukgevoel in de onderbuik
• Misselijkheid (eerder zeldzaam)

Omdat veel van de symptomen niet-specifiek zijn en ook bij andere aandoeningen kunnen voorkomen, is een nauwkeurige diagnose door een arts essentieel (NHS, 2023).

Komen de bovengenoemde symptomen je bekend voor?

Het is altijd beter om proactief te zijn als het om je gezondheid gaat. Met de thuistests van Homed-IQ heb je de mogelijkheid om je gezondheidszorgen vanuit huis te onderzoeken. De CRP test van Homed-IQ stelt je in staat om mogelijke verhoogde ontstekingsparameters in je lichaam te controleren, waardoor je vroegtijdig tekenen van ziekten kunt herkennen. Als je zorgen hebt over mogelijke coeliakie, biedt de coeliakie test van Homed-IQ een snelle en betrouwbare controle om deze auto-immuunziekte uit te sluiten.

Het testproces bij Homed-IQ is eenvoudig en gebruiksvriendelijk. Nadat je je test online hebt besteld, ontvang je een testkit direct bij je thuis. Volg de instructies, neem het monster af en stuur het terug in de bijgeleverde Binnen een paar dagen ontvang je je resultaten online in een veilig en vertrouwelijk formaat.

Hoe onderscheidt een prikkelbare darm zich van andere darmaandoeningen?

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) vormt een bijzondere diagnostische uitdaging, omdat de symptomen lijken op die van veel andere darmziekten. Hoewel buikpijn, winderigheid en veranderde darmgewoonten bij het prikkelbare darm syndroom kunnen voorkomen zoals bij andere ziekten en darmstoornissen, zijn er toch fundamentele verschillen. Een belangrijk verschil is dat het prikkelbare darm syndroom meestal geen veranderingen zoals ontstekingen, zweren of andere veranderingen in de darm laat zien. In tegenstelling tot darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, die duidelijke ontstekingsveranderingen tonen. Bij coeliakie kunnen ook symptomen optreden die lijken op het prikkelbare darm syndroom, maar coeliakie onderscheidt zich door de aanwezigheid van ontstekingen in de dunne darm en verhoogde IgE-antilichamen in het bloed. Daarnaast kunnen bij voedselintoleranties, zoals fructose- of histamine-intolerantie, vergelijkbare spijsverteringsklachten als bij PDS optreden (Makharia et al., 2015).

Wat zijn de oorzaken die kunnen leiden tot een prikkelbare darm?

Hoewel de exacte etiologie van het prikkelbare darm syndroom nog niet volledig wordt begrepen, zijn er verschillende theorieën die kunnen bijdragen aan het ontstaan en de symptomen ervan. Bij veel mensen met PDS kunnen meerdere factoren tegelijk optreden, wat de aandoening bijzonder complex maakt.

• Darmgevoeligheid: Bij sommige mensen met het prikkelbare darm syndroom is de darm bijzonder gevoelig en reageert sterker op rekkingen of andere prikkels. Ook triggers voor PDS-aanvallen, die door bepaalde voedingsmiddelen, stress of andere factoren worden veroorzaakt, kunnen in dit kader genoemd worden.
• Darmbeweging: Ook een onregelmatige stoelgang kan bij mensen met een prikkelbare darm optreden. Als de darm te langzaam beweegt, kan dit leiden tot constipatie, omdat er meer water uit de ontlasting wordt onttrokken. Aan de andere kant kan te snelle stoelgang leiden tot diarree, omdat de ontlasting niet genoeg tijd heeft om in de dikke darm water op te nemen.
• Infecties en darmflora: De darmmicrobiota speelt een cruciale rol bij het handhaven van de spijsverteringsgezondheid. Een dysbiose, oftewel een onbalans in de darmmicrobiota, kan de darmbarrière verstoren en een ontstekingsreactie uitlokken, die op zijn beurt PDS kan activeren of verergeren. Na darminfecties kan een verschuiving in het microbiële evenwicht optreden die de symptomen van het prikkelbare darm syndroom beïnvloedt (Wang et al., 2019).
• Psychosomatische factoren: Psychische toestanden en aandoeningen zoals stress en depressies kunnen een aanzienlijke invloed hebben op het voorkomen of de ernst van PDS-symptomen. Er is veel bewijs voor een wederzijdse communicatie tussen de hersenen en de darm, die vaak wordt aangeduid als de “darm-hersenas”. Stress en emotionele belasting kunnen leiden tot een verslechtering van de darmfunctie en de symptomen van het prikkelbare darm syndroom versterken. Omgekeerd kunnen de symptomen van het prikkelbare darm syndroom ook de psychische stress verhogen, wat kan leiden tot een negatieve spiraal van fysieke en psychische klachten (Raskov et al., 2016).
• Genetica: In sommige families komt PDS vaker voor, wat op genetische factoren zou kunnen wijzen. Familieleden van personen met het prikkelbare darm syndroom hebben twee tot drie keer zo vaak last van PDS, waarbij beide geslachten zijn getroffen (Saito, 2011).

Bron: Mayo Clinic, 2023

Interessant: Vrouwen lijden vaker aan PDS dan mannen, en sommige theorieën suggereren een verband tussen het hormoon oestrogeen en de ziekte, hoewel dit verband wetenschappelijk nog niet definitief is opgehelderd (Mulak et al., 2014)

Hoe wordt een prikkelbare darm gediagnosticeerd?

De diagnose van PDS is vaak een meerstapsproces, aangezien er geen specifieke test is die de aandoening definitief kan bevestigen.

• Anamnese en onderzoek: Het proces begint meestal met een gesprek waarin de dokter naar je symptomen en ziektegeschiedenis vraagt, gevolgd door een lichamelijk onderzoek van het buikgebied om andere ziekten uit te sluiten.
• Bloedtests: Deze worden gebruikt om andere ziekten die vergelijkbare symptomen als PDS kunnen veroorzaken, uit te sluiten of te identificeren. Bijvoorbeeld, bepaalde antilichaamtests kunnen wijzen op coeliakie of voedselallergieën, en tests voor schildklieraandoeningen kunnen ook relevant zijn.
• Ontlastingstest: Deze test kan helpen bij het uitsluiten van infecties of inflammatoire darmziekten (zoals colitis ulcerosa). Indien nodig kunnen verdere onderzoeken zoals een coloscopie worden uitgevoerd.

De uitsluitingsdiagnostiek is een essentiële stap om een nauwkeurige diagnose te stellen en een aangepast behandelplan voor mensen met PDS te ontwikkelen (NIDDK, 2017).

Hoe wordt een prikkelbare darm behandeld?

Als je langdurige of terugkerende spijsverteringsklachten hebt, is het belangrijk om het diagnostische traject te volgen. Een arts of gastro-enteroloog kan helpen andere mogelijke oorzaken uit te sluiten en een persoonlijk behandelplan voor PDS te ontwikkelen. Ook kunnen gerichte aanpassingen in de levensstijl vaak verlichting brengen. Hier zijn enkele categorieën die kunnen helpen om de aandoening te begrijpen en te behandelen:

1. Is er een speciaal dieet voor mensen met een prikkelbare darm syndroom?

Bij mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDS) kan voeding een aanzienlijke invloed hebben op de symptomen. Een speciaal dieet, bekend als het FODMAP-arme dieet. FODMAPs zijn bepaalde koolhydraten die bij sommige mensen spijsverteringsproblemen kunnen veroorzaken omdat ze in de dikke darm fermenteren. Een FODMAP-arm dieet kan helpen deze symptomen te verminderen. Het is essentieel om het FODMAP-dieet correct en onder begeleiding van een arts te volgen, om tekorten aan mineralen en vitamines te voorkomen (Magge & Lembo, 2012).

2. Welke voedingsmiddelen moet je vermijden bij PDS?

Bij het prikkelbare darm syndroom (PDS) kunnen bepaalde voedingsmiddelen de symptomen verergeren. Dit zijn vaak voedingsmiddelen met een hoog FODMAP-gehalte. Hieronder vallen onder andere tarwe, uien, knoflook, bepaalde soorten fruit zoals appels en watermeloenen, zuivelproducten, honing, en verschillende zoetstoffen. Ook vette maaltijden, cafeïnehoudende dranken en sterk gekruide gerechten kunnen bij sommige mensen problemen veroorzaken.

3. Welke rol spelen probiotica bij PDS?

Een gezond evenwicht van darmbacteriën kan bijdragen aan de verlichting van PDS-symptomen. Probiotica kunnen helpen het microbiële evenwicht in de darm te ondersteunen en te bevorderen, wat op zijn beurt kan bijdragen aan de verbetering van de darmgezondheid en de verlichting van symptomen bij functionele darmstoornissen zoals het prikkelbare darm syndroom. Voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir, zuurkool, kimchi en een verscheidenheid aan fruit, groenten, volkorenproducten en magere eiwitten kunnen samen de darmgezondheid bevorderen en maken deel uit van een evenwichtige voeding.

4. Hoe zou ik mijn levensstijl moeten aanpassen?

Het aanpassen van je levensstijl speelt een sleutelrol bij het beheersen van het prikkelbare darm syndroom, waarbij niet alleen voeding belangrijk is. Chronische stress kan PDS-symptomen verergeren, daarom zijn stressmanagementstrategieën zoals meditatie of diepe ademhalingsoefeningen cruciaal. Regelmatige lichamelijke activiteit kan ook bijdragen aan stressreductie en ondersteuning van de darmfunctie. Door dergelijke maatregelen kan de levenskwaliteit voor getroffenen aanzienlijk verbeterd worden (Johannesson et al., 2015).

5. Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?

De behandeling van PDS kan variëren afhankelijk van de symptomen en hun ernst. Medicinale behandelingen kunnen antispasmodica, laxeermiddelen of medicijnen tegen diarree omvatten (Mayo Clinic, 2023). Een andere belangrijke pijler in de behandeling van PDS is psychotherapie. Therapeutische benaderingen kunnen patiënten helpen beter om te gaan met het syndroom en potentiële stressoren te identificeren en te beheersen (Naliboff et al., 2020).

Is een prikkelbare darm gevaarlijk?

Hoewel PDS vaak onaangenaam is, is het meestal niet gevaarlijk. Maar het kan leiden tot complicaties zoals:

• Chronische diarree of obstipatie.
• Aambeien door frequente diarree of inspanning tijdens de stoelgang.
• Een verminderd levensgevoel.

Bron: Farndale & Roberts, 2011

Samenvatting

Het prikkelbare darm syndroom is een veelvoorkomende aandoening die de darm treft en kan leiden tot symptomen zoals buikpijn, winderigheid en diarree of obstipatie. Hoewel het vaak onaangenaam is, is het over het algemeen niet gevaarlijk. Een combinatie van dieet, veranderingen in levensstijl en eventueel medicijnen kan helpen de symptomen te verlichten en de levenskwaliteit te verbeteren.

Bronnen

Diagnosis of Irritable Bowel Syndrome – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved September 26, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/irritable-bowel-syndrome/diagnosis

The epidemiology of irritable bowel syndrome – PMC. (2014, February 4). NCBI. Retrieved August 31, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3921083/

Intervention to increase physical activity in irritable bowel syndrome shows long-term positive effects. (2014, October 15). NCBI. Retrieved September 26, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4294172/

Irritable bowel syndrome (IBS). (n.d.). NHS inform. Retrieved August 31, 2023, from https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/stomach-liver-and-gastrointestinal-tract/irritable-bowel-syndrome-ibs

Irritable bowel syndrome (IBS) – Getting diagnosed. (n.d.). NHS. Retrieved August 31, 2023, from https://www.nhs.uk/conditions/irritable-bowel-syndrome-ibs/getting-diagnosed/

Irritable bowel syndrome – Symptoms and causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved August 31, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/irritable-bowel-syndrome/symptoms-causes/syc-20360016

Irritable bowel syndrome, the microbiota and the gut-brain axis. (n.d.). NCBI. Retrieved September 26, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5046167/

Low-FODMAP Diet for Treatment of Irritable Bowel Syndrome. (n.d.). NCBI. Retrieved September 26, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3966170/

Mindfulness-based stress reduction improves irritable bowel syndrome (IBS) symptoms via specific aspects of mindfulness. (n.d.). PubMed. Retrieved September 26, 2023, from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32266762/

Mullin, G. E. (n.d.). Gut Microbial Dysbiosis in the Irritable Bowel Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Case-Control Studies. PubMed. Retrieved September 26, 2023, from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31473156/

Roberts, L. (n.d.). Long-term impact of irritable bowel syndrome: a qualitative study. PubMed. Retrieved September 26, 2023, from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21426615/

Saito, Y. A. (n.d.). The role of genetics in IBS. PubMed. Retrieved September 26, 2023, from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21333900/