Colitis ulcerosa is een chronische inflammatoire darmziekte waarbij de binnenbekleding van de dikke darm (colon) en het rectum ontstoken raken. Samen met de ziekte van Crohn behoort colitis ulcerosa tot een groep aandoeningen die inflammatoire darmziekten worden genoemd. Deze ziektes worden gekenmerkt door een chronische ontsteking van de weefsels die het spijsverteringskanaal bekleden en die herhaalde periodes van buikpijn, diarree en andere ongemakkelijke symptomen veroorzaakt. Wil je meer weten over de oorzaken, symptomen, diagnose mogelijkheden en behandelingsopties voor colitis ulcerosa? Lees dan verder voor meer informatie.

Inhoudsopgave

• Wat is colitis ulcerosa?
• Wat veroorzaakt colitis ulcerosa?
• Wat zijn de symptomen van colitis ulcerosa?
• Gaat colitis ulcerosa vanzelf over?
• Wat zijn de complicaties van colitis ulcerosa?
• Hoe wordt colitis ulcerosa gediagnosticeerd?
• Hoe wordt colitis ulcerosa behandeld?
• Samenvatting

Wat is colitis ulcerosa?

Colitis ulcerosa is een chronische ziekte die ontstekingen en zweren veroorzaakt in de bekleding van de dikke darm en het rectum. De dikke darm maakt deel uit van het spijsverteringsstelsel en is het laatste deel van de darm, terwijl het rectum de dikke darm met de anus verbindt. Bij colitis ulcerosa raakt de binnenwand van de dikke darm of het rectum ontstoken en vormen zich kleine, open zweertjes die bloeden of waaruit slijm en pus sijpelen. Deze zweren kunnen ernstige ongemak veroorzaken.

Meestal worden doorlopende delen van de darm aangetast door colitis ulcerosa, maar de omvang en locatie van de ontsteking kan variëren. Bij sommige mensen wordt alleen het laatste deel van de darm, het rectum, aangetast. Bij anderen kan de ziekte de hele dikke darm en het rectum aantasten.

Wat veroorzaakt colitis ulcerosa?

De precieze oorzaken van colitis ulcerosa zijn niet volledig bekend. Er zijn echter verschillende risicofactoren bekend die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte:

• Auto-immuunreactie: Bij een auto-immuunziekte valt het immuunsysteem ten onrechte gezonde lichaamscellen aan alsof het lichaamsvreemde stoffen zijn. Bij colitis ulcerosa kan het immuunsysteem de cellen van de dikke darm aanvallen, wat een ontstekingsreactie veroorzaakt.
• Genetische aanleg: Studies hebben aangetoond dat personen die familieleden hebben met colitis ulcerosa een verhoogd risico hebben om de ziekte te ontwikkelen. Dit suggereert dat genetische factoren een rol kunnen spelen.
• Omgevingsfactoren: Bepaalde omgevingsfactoren kunnen ook een rol spelen bij de ontwikkeling van colitis ulcerosa. De ziekte lijkt bijvoorbeeld vaker voor te komen in westerse landen, wat zou kunnen duiden op verschillen in dieet of blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren.
• Roken: Roken lijkt het risico op het ontwikkelen van colitis ulcerosa te verhogen. Rokers hebben een hoger risico op het ontwikkelen van de ziekte, en hun symptomen zijn vaak ernstiger dan die van niet-rokers (Mahid et al., 2006).

Het is belangrijk om te benadrukken dat geen van deze factoren alleen de ontwikkeling van colitis ulcerosa verklaart. Het is waarschijnlijk een combinatie van deze factoren die leidt tot de ontwikkeling van de ziekte (NHS, 2022).

Wat zijn de symptomen van colitis ulcerosa?

Colitis ulcerosa is een systemische ziekte, wat betekent dat niet alleen de dikke darm en het rectum worden aangetast, maar ook andere delen van het lichaam. Symptomen variëren afhankelijk van de ernst van de ziekte en kunnen in de loop van de tijd veranderen.

Hieronder staan enkele van de meest voorkomende symptomen van colitis ulcerosa:

• Bloederige diarree: Dit is een van de belangrijkste tekenen van colitis ulcerosa. Bloed wordt vaak waargenomen in de ontlasting en is te wijten aan bloedingen uit zweren in de dikke darm.
• Buikpijn en kramp: Deze symptomen kunnen optreden als gevolg van ontstekingen en zweren die zich vormen langs de binnenwand van de dikke darm.
• Urgentie om een stoelgang te hebben: Mensen met colitis ulcerosa hebben vaak een dringende behoefte om naar het toilet te gaan die snel kan opkomen.
• Gewichtsverlies: Onbedoeld gewichtsverlies kan ook een teken zijn van colitis ulcerosa, aangezien ontsteking en pijn de eetlust kunnen beïnvloeden en diarree het vermogen van je lichaam om voedingsstoffen op te nemen kan aantasten.
• Vermoeidheid: Ontsteking kan leiden tot aanhoudende vermoeidheid en een algemeen gevoel van malaise.
• Koorts: In ernstige gevallen van colitis ulcerosa kan koorts optreden. .
• Gewrichtspijn: Colitis ulcerosa kan ook symptomen buiten het spijsverteringsstelsel veroorzaken, waaronder gewrichtspijn.

Bron: Mayo Clinic, 2022

Als je tekenen en symptomen opmerkt die kunnen wijzen op colitis ulcerosa, ga dan zeker naar een arts

Gaat colitis ulcerosa vanzelf over?

Colitis ulcerosa is een chronische ziekte, wat betekent dat de ziekte langdurig is en zich in de loop van de tijd kan ontwikkelen. Er kunnen perioden van “remissie” zijn waarin de symptomen verbeteren of volledig verdwijnen, maar deze perioden kunnen worden gevolgd door een “relaps” waarin de symptomen acuut opspelen.

De ernst en duur van een relaps kan sterk variëren van persoon tot persoon, en sommige mensen kunnen jaren in remissie blijven, terwijl anderen vaak relapsen. Verschillende factoren kunnen relapsen uitlokken, waaronder stress, bepaalde medicijnen en voedingsmiddelen, infecties en zelfs hormonale veranderingen (NIDDK, 2023; Cleveland Clinic, 2020).

Wat zijn de complicaties van colitis ulcerosa?

Colitis ulcerosa kan na verloop van tijd leiden tot een aantal complicaties, zowel binnen als buiten de darmen. Enkelen hiervan zijn:

• Bloedverlies: Herhaalde ontstekingen en zweren in de dikke darm kunnen aanzienlijk bloedverlies veroorzaken, waardoor een ijzertekort en anemie kan ontstaan.
• Darmperforatie: In ernstige gevallen kan de darmwand door de ontsteking verzwakken en scheuren. Dit is een medisch noodgeval en moet onmiddellijk worden geopereerd.
• Toxisch megacolon: Dit is een zeldzame maar ernstige complicatie waarbij de dikke darm extreem vergroot raakt. Zonder snelle behandeling kan de darm scheuren, wat levensbedreigend is.
• Verhoogd risico op darmkanker: Colitis ulcerosa verhoogt het risico op darmkanker. Hoe langer en ernstiger de ontsteking in de dikke darm, hoe groter het risico. Regelmatige screening (colonoscopie) is daarom erg belangrijk bij patiënten met colitis ulcerosa.
• Leveraandoeningen: Colitis ulcerosa kan ook leiden tot leverziekten, waaronder primaire scleroserende cholangitis. Bij deze ziekte raken de galwegen ontstoken en verhard, wat kan leiden tot ernstige leverschade.
• Oog- en huidziekten: Sommige mensen met colitis ulcerosa kunnen ook ontstekingen aan de ogen (bijv. uveïtis) en de huid (bijv. erythema nodosum) ontwikkelen.

Bron: Felmann, 2023

Het is belangrijk voor mensen met colitis ulcerosa om hun gezondheid en eventuele verergerende symptomen nauwlettend in de gaten te houden en onmiddellijk medische zorg te zoeken voor mogelijke complicaties.

Hoe wordt colitis ulcerosa gediagnosticeerd?

De diagnose colitis ulcerosa wordt meestal gesteld door een combinatie van anamnese, lichamelijk onderzoek en diagnostische tests. Dit kan omvatten:

• Bloedonderzoek: Een volledig bloedbeeld wordt vaak uitgevoerd om bloedarmoede op te sporen, die het gevolg kan zijn van bloedingen in de darmen. C-reactief proteïne (CRP), een ontstekingsmarker in het lichaam die verhoogd is bij ontstekingen, wordt ook gemeten. Verder kan er worden getest op bepaalde antilichamen die wijzen op colitis ulcerosa.
• Ontlastingmonster: Een ontlastingmonster kan worden gebruikt om te testen op bloed, infectie of ontsteking in de darmen. Het is ook mogelijk om thuis te controleren op de aanwezigheid van bloed in de ontlasting met de darmkanker screening test van Homed-IQ.
• Colonoscopie: Dit onderzoek maakt gebruik van een lange, flexibele buis met een camera aan het uiteinde om de binnenkant van de dikke darm te onderzoeken. Dit kan ontstekingen, zweren, vroege tekenen van darmkanker of andere afwijkingen aan het licht brengen.
• Biopsie: Tijdens een colonoscopie kan de arts kleine weefselmonsters nemen om onder een microscoop te onderzoeken. Dit kan helpen om de diagnose te bevestigen en andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten.

Bron: Stanford Medicine, 2023

Wil jij jouw eigen gezondheid vanuit huis controleren?

Met de CRP test van Homed-IQ kunnen gebruikers het niveau van C-reactief proteïne (CRP) in het bloed meten, een marker van ontsteking in het lichaam, vanuit het comfort van je eigen huis. Het is ook mogelijk om te controleren op bloedarmoede met behulp van de bloedarmoede test, die ijzer, ferritine en hemoglobine meet. De testkits van Homed-IQ bevatten alles wat je nodig hebt om thuis een monster te nemen. Nadat het monster is verzameld, stuur je de testkit gewoon terug naar het laboratorium van Homed-IQ in de voorgefrankeerde verzenddoos. Het monster wordt dan geanalyseerd door een gecertificeerd laboratorium en de resultaten worden naar je online account gestuurd.

Hoe wordt colitis ulcerosa behandeld?

De behandeling van colitis ulcerosa is gericht op het verlichten van de symptomen, het verminderen van ontstekingen en het verlengen van periodes van remissie. Dit kan medicatie, veranderingen in dieet en levensstijl maar in ernstige gevallen een operatie omvatten.

• Medicijnen: Het type medicijn dat wordt voorgeschreven hangt af van de ernst van de symptomen en het beeld van de ziekte. Denk aan ontstekingsremmende medicijnen, immunosuppressiva en steroïden die verschillende aspecten van het immuunsysteem en het ontstekingsproces aanpakken.
• Dieet: Er is geen specifiek dieet voor mensen met colitis ulcerosa, maar bepaalde veranderingen in het dieet kunnen helpen om de symptomen te verlichten en de ontsteking te verminderen. Sommige mensen hebben gevonden dat ze bepaalde voedingsmiddelen die ontstekingen bevorderen moeten vermijden omdat ze de symptomen kunnen verergeren. Denk aan suikerrijke, vette en sterk gekruide voedingsmiddelen, maar ook cafeïnehoudende en alcoholische dranken kunnen ontstekingsbevorderend werken. Een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan vitamines en mineralen is belangrijk om de algehele gezondheid te ondersteunen en voedingstekorten te voorkomen. Ontstekingsremmende voedingsmiddelen kunnen ook helpen.
• Levensstijl: Aanpassingen in de levensstijl kunnen ook helpen bij het omgaan met colitis ulcerosa. Dit zijn onder andere voldoende slapen, regelmatig bewegen en op een gezonde manier omgaan met stress. Want stress leidt tot het vrijkomen van het hormoon cortisol, dat bij chronische stress kan leiden tot voortdurende ontstekingsreacties. Dus moeten cortisol– en stressniveaus laag worden gehouden.
• Chirurgie: In ernstige gevallen kan het zijn dat medicijnen en veranderingen in levensstijl niet voldoende zijn en een operatie noodzakelijk is. Dit kan inhouden dat de dikke darm geheel of gedeeltelijk wordt verwijderd.

Bronnen: NHS, 2022; Cleveland Clinic, 2020

Samenvatting

Colitis ulcerosa is een chronische inflammatoire darmziekte die voornamelijk de dikke darm aantast en symptomen veroorzaakt zoals diarree, buikpijn en vermoeidheid. De precieze oorzaak is onbekend, maar lijkt te worden veroorzaakt door een combinatie van genetische, immunologische en omgevingsfactoren. Diagnose en behandeling vereisen nauwgezet medisch toezicht en aanpassingen van dieet en levensstijl om de symptomen te verlichten en complicaties te voorkomen.

Bronnen:

Mahid, S., & et al. (2006). Smoking and Inflammatory Bowel Disease: A Meta-analysis. Mayo Clinic Proceedings, 81(11), 1462-1471. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0025619611612536

Ulcerative colitis – Causes. (n.d.). NHS. Op 7 juli 2023 ontleend aan https://www.nhs.uk/conditions/ulcerative-colitis/causes/

Ulcerative Colitis Diagnosis. (n.d.). Stanford Health Care. Op 7 juli 2023 ontleend aanhttps://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/digestion-and-metabolic-health/ulcerative-colitis/diagnosis.html

Ulcerative colitis – Symptoms and causes. (2022, September 16). Mayo Clinic. Op 7 juli 2023 ontleend aanhttps://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ulcerative-colitis/symptoms-causes/syc-20353326

Ulcerative Colitis: Symptoms, Treatment & Living With It & Diagnosis. (2020, April 23). Cleveland Clinic. Op 7 juli 2023 ontleend aan https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10351-ulcerative-colitis