Zowel een vitamine D-tekort, bijvoorbeeld door een verstoring van het microbioom, als een teveel, dat de darmmotiliteit beïnvloedt, worden in verband gebracht met constipatie. Een tekort treedt op bij waarden onder 30 nmol/L, terwijl een teveel begint bij 125 nmol/L.

In dit artikel leggen we uit hoe vitamine D gerelateerd kan zijn aan spijsverteringsproblemen en wat een optimale voorziening zou moeten zijn. Ongeveer 50% van de ouderen in Nederland heeft een vitamine D-tekort, waarbij de vitamine D-waarden afhankelijk zijn van het seizoen en de hoeveelheid zonlicht (Haaf et al., 2019). Vooral in de herfst- en wintermaanden, wanneer er minder zonlicht beschikbaar is, neemt het risico op een tekort toe. Bovendien is aangetoond dat mensen in Nederland gemiddeld 21 uur per dag binnen zitten (DutchNews, 2009).

Inhoudsopgave

• Wat is vitamine D en waarom is het belangrijk?
• Hoe beïnvloedt een vitamine D-tekort de spijsvertering?
• Hoe beïnvloedt een teveel aan vitamine D de spijsvertering?
• Welke andere symptomen komen voor bij een vitamine D-tekort of -overschot?
• Welke oorzaken leiden tot een vitamine D-tekort of -overschot?
• Preventie & tips voor het dagelijks leven
• Samenvatting

Wat is vitamine D en waarom is het belangrijk?

Vitamine D is een vetoplosbare vitamine die in twee hoofdvormen voorkomt: vitamine D2 (ergocalciferol) en vitamine D3 (cholecalciferol). Het is bijzonder omdat ons lichaam het zelf kan aanmaken via de huid wanneer het wordt blootgesteld aan zonlicht. Het zit ook in kleine hoeveelheden in voedingsmiddelen zoals vette vis, eieren en verrijkte producten. Vitamine D speelt een cruciale rol in verschillende lichaamsfuncties.

Belangrijke functies van vitamine D zijn:

• Regulatie van de calcium– en fosfaatstofwisseling voor gezonde botten en tanden.
• Ondersteuning van het immuunsysteem ter bescherming tegen infecties.
• Bevordering van de spierfunctie.
• Ondersteuning van de celdeling en -vernieuwing.
• Behoud van de gezondheid van hart en bloedvaten.

Bronnen: Mayo Clinic, 2023; NIH, 2024

Vitamine D-waarden en hoe je ze interpreteert

Er worden twee eenheden gebruikt om vitamine D te meten: ng/ml (nanogram per milliliter) en nmol/l (nanomol per liter). Deze meeteenheden zijn gebaseerd op verschillende meetmethoden in verschillende landen. In de onderstaande tabel vindt u algemene richtlijnen voor de vitamine D-behoefte. De individuele behoefte kan echter variëren.

Aanbeveling:

• Bij lage vitamine D-waarden wordt aangeraden om de blootstelling aan zonlicht te verhogen. In sommige gevallen kan, in overleg met een arts, het innemen van voedingssupplementen worden overwogen. Daarnaast kan het nuttig zijn om je voeding aan te passen en meer vitamine D-rijke voedingsmiddelen zoals vette vis en eieren te eten.
• Bij hoge vitamine D-waarden is het belangrijk om de inname van voedingssupplementen te verminderen of te stoppen en de calcium- en vitamine D-waarden onder medisch toezicht te laten controleren.

Bij afwijkende waarden kunnen regelmatige controles nuttig zijn om ervoor te zorgen dat je vitamine D-spiegel op peil blijft.

Hoe beïnvloedt een vitamine D-tekort de spijsvertering?

Een tekort aan vitamine D kan via het microbioom invloed hebben op de spijsvertering. Het microbioom bestaat uit triljoenen micro-organismen in de darmen en is van cruciaal belang voor de spijsvertering en het immuunsysteem.

Studies hebben aangetoond dat vitamine D invloed heeft op de samenstelling van het microbioom. Hoge vitamine D-spiegels bevorderen nuttige bacteriesoorten zoals Akkermansia en Bifidobacterium, die belangrijk zijn voor een gezonde darmfunctie, en verminderen schadelijke bacteriën. Bovendien lijkt vitamine D de darmbarrière te versterken, die het lichaam beschermt tegen schadelijke bacteriën. Een tekort kan deze barrière verzwakken, waardoor het risico op ontstekingen toeneemt en spijsverteringsproblemen zoals constipatie worden bevorderd. Veranderingen in het microbioom als gevolg van een vitamine D-tekort kunnen de darmbeweging vertragen en de opname van voedingsstoffen belemmeren.

Bronnen: Cleveland Clinic, 2024; Yamamoto Jørgensen, 2020; Luthold et al., 2017; Singh et al., 2020

Hoe beïnvloedt een teveel aan vitamine D de spijsvertering?

Een overmatige toevoer ontstaat bijna uitsluitend door overmatige inname van voedingssupplementen.

Een te hoog vitamine D-gehalte kan leiden tot een hoog calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie), omdat te veel vitamine D de opname van calcium in de darmen verhoogt en leidt tot een overschot in het bloed. Dit kan de darmmotiliteit beïnvloeden door de zenuw- en spieractiviteit in de darmen te verstoren, wat kan leiden tot constipatie. Hypercalciëmie kan ook de wateropname in de darmen verstoren, waardoor de stoelgang wordt bemoeilijkt en constipatie wordt bevorderd (Mayo Clinic, 2022).

Welke andere symptomen komen voor bij een vitamine D-tekort of -overschot?

Naast veranderingen in de spijsvertering zijn er nog andere symptomen die verband houden met een vitamine D-tekort of een vitamine D-overschot:

Vitamine D-tekort:

• Vermoeidheid, uitputting
• Depressieve stemming
• Spierzwakte of spierpijn
• Verzwakt immuunsysteem, frequente infecties

Overmatige vitamine D-inname:

• Misselijkheid, braken
• Constipatie of diarree
• Gebrek aan eetlust en gewichtsverlies
• Overmatige dorst en frequent urineren
• Verwarring en desoriëntatie

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Welke oorzaken leiden tot een vitamine D-tekort of -overschot?

Zowel een tekort aan vitamine D als een overschot (Hypervitaminose D) kunnen gezondheidsproblemen veroorzaken. De volgende risicofactoren zijn bepalend voor het ontstaan van een vitamine D-tekort of Hypervitaminose D.

Bronnen: NIH, 2024; Cleveland Clinic, 2023

Preventie tips voor het dagelijks leven

• Zon: 10-20 minuten dagelijkse blootstelling aan de zon op het gezicht en de armen kan voldoende zijn in de zomermaanden.
• Voeding: eet regelmatig voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine D (zalm, haring, eieren, verrijkte producten).
• Controle: bij twijfel of bij gebruik van supplementen regelmatig de waarden controleren.

Met de Vitamine D test van Homed-IQ kun je thuis je vitamine D gehalte in je bloed meten en bepalen of je misschien een tekort hebt. Naast vitamine D kun je met de Vitaminegebrektest ook andere belangrijke vitamines zoals B12 en foliumzuur (B9) laten testen. De testresultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria, die ook door artsenpraktijken en klinieken worden gebruikt.

Samenvatting

Vitamine D speelt een cruciale rol voor de gezondheid van botten, spieren en het immuunsysteem, evenals voor het behoud van een gezonde darmfunctie. Zowel een tekort als een overschot kunnen, hoewel zeldzaam, in verband worden gebracht met constipatie. Het kennen van de risicofactoren en regelmatige tests kunnen helpen om dergelijke klachten te voorkomen.

Bronnen

Cleveland Clinic. (2024, April 16). Dysbiosis: What it is, symptoms, causes, treatment diet. Retrieved September 10, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/dysbiosis#symptoms-and-causes

Luthold, R. V. (2017). Gut microbiota interactions with the immunomodulatory role of vitamin D in normal individuals. Metabolism, 69, 76–86. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2017.01.011

Frontiers. (2019). Relationships between vitamin D, gut microbiome, and systemic autoimmunity. Frontiers in Immunology. Retrieved September 10, 2024, from https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2019.03141/full

Singh, P. (2020). The potential role of vitamin D supplementation as a gut microbiota modifier in healthy individuals. Scientific Reports, 10, 21641. https://doi.org/10.1038/s41598-020-77806-4

Mayo Clinic. (n.d.). Vitamin D. Retrieved September 10, 2024, from https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-vitamin-d/art-20363792

Cleveland Clinic. (n.d.). Vitamin D deficiency: Causes, symptoms treatment. Retrieved September 10, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15050-vitamin-d-vitamin-d-deficiency

NIH Office of Dietary Supplements. (2024, July 26). Vitamin D – Health professional fact sheet. Retrieved September 10, 2024, from https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/

Mayo Clinic. (n.d.). Vitamin D toxicity: What if you get too much? Retrieved September 10, 2024, from https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/expert-answers/vitamin-d-toxicity/faq-20058108

Cleveland Clinic. (2023, February 21). Vitamin D toxicity: What it is, causes, symptoms treatment. Retrieved September 10, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24750-vitamin-d-toxicity-hypervitaminosis-d