Het glutenvrije dieet is een onderwerp dat steeds actueler wordt en mensen uit alle lagen van de bevolking raakt. Gluten zijn de oorzaak van een reeks gezondheidsproblemen, van milde intoleranties tot ernstige auto-immuunziekten zoals coeliakie. Door gluten uit hun dieet te schrappen, kunnen patiënten de symptomen verlichten en een gezonder leven leiden. Lees verder als je meer wilt weten over een glutenvrij dieet en wat het betekent om glutenvrij te leven.

Inhoudsopgave

• Wat betekent glutenvrij?
• Waarom kiezen mensen voor een glutenvrij dieet?
• Welke voedingsmiddelen moeten worden vermeden?
• Zijn er glutenvrije alternatieven voor gewone graanproducten?
• Wat zijn de voor- en nadelen van een glutenvrij dieet?
• Waar moet je op letten bij het volgen van een glutenvrij dieet?
• Samenvatting

Wat betekent glutenvrij?

Het glutenvrije dieet is een dieet waarbij gluten volledig uit het dieet wordt verwijderd. Gluten is een eiwit dat van nature voorkomt in granen zoals tarwe, gerst en rogge en wordt gebruikt om deeg elastisch te maken en helpt brood en andere gebakken producten hun vorm te behouden. Dit dieet is geen ‘modewoord’ of levensstijl, maar een medische noodzaak voor mensen die lijden aan bepaalde gezondheidsproblemen. Het volgen van een glutenvrij dieet vereist kennis van voeding en ingrediënten om er zeker van te zijn dat alle geconsumeerde producten geen gluten bevatten. Een glutenvrij dieet vereist een gedisciplineerde benadering van voeding, wat helpt om de symptomen te verlichten en de algehele gezondheid en levenskwaliteit van de betrokkenen te verbeteren (Healthline, 2023).

Waarom kiezen mensen voor een glutenvrij dieet?

Een glutenvrij dieet is relevant voor verschillende groepen mensen. Aandoeningen zoals coeliakie, tarweallergie en non-coeliakie glutensensitiviteit vallen allemaal onder de categorie glutenintoleranties. Het volgen van een glutenvrij dieet is voor mensen met deze aandoeningen essentieel voor hun gezondheid en welzijn:

• Coeliakie: Dit is een autoimmuunziekte die wordt veroorzaakt door het eiwit gluten. Wanneer gluten worden geconsumeerd en verteerd, valt het immuunsysteem het slijmvlies van de dunne darm aan, wat kan leiden tot symptomen zoals diarree, een opgeblazen gevoel, buikpijn en gewichtsverlies. Op de lange termijn kan dit leiden tot malabsorptie van belangrijke mineralen en vitaminen wat het risico op andere gezondheidsproblemen verhoogt. Een glutenvrij dieet is de enige bekende behandeling voor coeliakie.
• Non-coeliakie glutensensitiviteit (NCGS): Deze groep mensen ervaart symptomen die lijken op die van coeliakie, maar zonder de bijbehorende schade aan de dunne darm. Dit is dan ook geen auto-immuunziekte. Hoewel NCGS minder schadelijk is dan coeliakie, kan het toch leiden tot aanzienlijke ongemakken en beperkingen in het dagelijks leven. Een glutenvrij dieet kan helpen om deze symptomen te verlichten.
• Tarweallergie: Dit is een voedselallergie en hoewel een tarweallergie niet specifiek gericht is op gluten, kunnen mensen met deze aandoening toch baat hebben bij een glutenvrij dieet, omdat gluten een belangrijk bestanddeel van tarwe is. Bij een tarweallergie kan het eten van tarwe leiden tot verschillende symptomen, waaronder huiduitslag, ademhalingsproblemen en, in ernstige gevallen, een levensbedreigende anafylactische shock.

Bron: Mayo Clinic, 2021

BELANGRIJK: Het is belangrijk om te benadrukken dat je niet op eigen houtje met een glutenvrij dieet moet beginnen voordat er een diagnose door een arts is gesteld. Dit kan leiden tot verkeerde diagnoses en belangrijke voedingsbehoeften kunnen over het hoofd worden gezien.

Wil je een overzicht van jouw gezondheidsstatus?

Als je aanhoudende klachten hebt na het eten van glutenbevattende voedingsmiddelen, kunnen drie testen van Homed-IQ bijzonder relevant zijn: De coeliakietest, de uitgebreide allergietest en de vitaminetekort test. De coeliakietest controleert op specifieke antilichamen die wijzen op deze auto-immuunziekte. De allergietest kan helpen bij het opsporen van een tarweallergie die symptomen veroorzaakt die lijken op coeliakie. Tot slot helpt de vitaminetekort test om te controleren of voldoende voedingsstoffen in worden genomen ondanks dat een glutenvrij dieet wordt gevolgd.
Voor deze testen is maar een kleine hoeveelheid bloed nodig, dat wordt geanalyseerd in een gecertificeerd laboratorium. De testen zijn eenvoudig af te nemen en kunnen thuis worden uitgevoerd.

Welke voedingsmiddelen moeten worden vermeden?

Bij het elimineren van gluten uit het dieet is het belangrijk om rekening te houden met zowel voor de hand liggende als verborgen bronnen van gluten. Het is belangrijk om de etiketten van voedingsmiddelen zorgvuldig te lezen als je overschakelt op een glutenvrij dieet, omdat gluten in veel bewerkte voedingsmiddelen verborgen kunnen zitten. Als je uit eten gaat in een restaurant of met vrienden, vraag dan of het eten glutenvrij is. Hier is een gedetailleerde lijst van voedingsmiddelen en producten die beter vermeden kunnen worden wanneer een glutenvrij dieet wordt gevolgd:

• Granen die gluten bevatten: Dit zijn onder andere tarwe (inclusief alle variëteiten zoals spelt, kamut, durum en farro), rogge, gerst en triticale. Deze granen zijn vaak de hoofdingrediënten van brood, pasta, ontbijtgranen en gebakken producten.
• Bewerkte voedingsmiddelen: Gluten zitten in allerlei bewerkte voedingsmiddelen, zoals worst, kant-en-klaarmaaltijden, sauzen en dressings, soepen, ijs en zelfs snoep. Het is vaak te vinden als “tarwe”, “gerst”, “mout” of “hydrolysaat” op ingrediëntenlijsten.
• Dranken: Sommige alcoholische dranken, zoals bier en bepaalde sterke dranken, bevatten gluten. Veel frisdranken en voorgemengde dranken kunnen ook gluten bevatten.
• Medicijnen en voedingssupplementen: Sommige medicijnen, vitamines en voedingssupplementen kunnen verborgen gluten bevatten. Het is belangrijk om de etiketten zorgvuldig te lezen of een arts of apotheker te raadplegen.
• Non-food producten: Gluten kunnen ook gevonden worden in sommige non-food producten, zoals cosmetica, tandpasta, mondwater en zelfs sommige soorten lijm.

Bron: Cleveland Clinic, 2023

Zijn er glutenvrije alternatieven voor gewone graanproducten?

Bij het volgen van een glutenvrij dieet is het belangrijk om alternatieven te vinden voor glutenbevattende voedingsmiddelen om een evenwichtige en voedzame voeding te garanderen. De volgende opties zijn uitstekende glutenvrije vervangers om in je dieet op te nemen:

• Rijst: Dit veelzijdige graan is van nature glutenvrij en kan worden gebruikt in een verscheidenheid aan gerechten. Er zijn veel verschillende soorten, zoals basmati-, jasmijn-, risotto- en zilvervliesrijst of wilde rijst.
• Quinoa: Dit is een goede bron van eiwitten en vezels en kan in veel recepten worden gebruikt als alternatief voor tarwe. Quinoa kan ook worden geserveerd als bijgerecht of worden toegevoegd aan salades.
• Boekweit: Dit is geen tarwe en ook glutenvrij.
• Gierst: Dit glutenvrije alternatief voor graan is rijk aan vezels en eiwitten en kan worden gebruikt als bijgerecht of in salades.
• Amarant: Dit oude glutenvrije graan is rijk aan eiwitten en mineralen en kan in verschillende gerechten worden gebruikt.
• Teff: Dit is een klein maar voedzaam graan dat wordt gebruikt in Ethiopische recepten zoals injera (een gefermenteerd plat brood). Teff is een goede bron van ijzer en calcium.
• Glutenvrij meel: Er zijn verschillende glutenvrije meelsoorten gemaakt van voedingsmiddelen zoals rijst, maïs, aardappelen, kokos, amandelen en boekweit. Deze kunnen worden gebruikt ter vervanging van tarwemeel bij het bakken en koken.
• Glutenvrije pasta: Veel supermarkten bieden nu glutenvrije pasta aan op basis van linzen, kikkererwten, quinoa en rijst.

Bron: CeliacDiseaseFoundation, 2023

Deze voedingsmiddelen bieden een schat aan mogelijkheden om variatie aan het dieet toe te voegen terwijl gluten vermeden wordt. Maar het blijft belangrijk om de etiketten te lezen en ervoor te zorgen dat deze voedingsmiddelen niet worden gemaakt in een fabriek waar gluten wordt verwerkt om besmetting te voorkomen.

Wat zijn de voor- en nadelen van een glutenvrij dieet?

Een glutenvrij dieet is niet alleen gezond, maar is ook zeer belangrijk voor mensen met glutenintolerantie of coeliakie. Als het correct wordt uitgevoerd en bewust wordt gepland, kan zo een dieet alle nodige voedingsstoffen leveren. Er moet wel rekening mee worden gehouden dat een onevenwichtig glutenvrij dieet kan leiden tot tekorten, vooral bij B-vitamines zoals foliumzuur, B12 en B6. Maar ook voor magnesium, calcium en ijzer kunnen tekorten optreden. Het is daarom raadzaam om te zorgen voor een evenwichtige voeding als er een glutenvrij dieet wordt gevolgd. Als je twijfelt of overweegt om voedingssupplementen te gebruiken, is het altijd raadzaam om eerst een arts te raadplegen (MedlinePlus, 2022).

Waar moet je op letten bij het volgen van een glutenvrij dieet?

Een glutenvrij dieet kan in het begin overweldigend lijken, maar een paar tips en trucs maken de overgang makkelijker:

• Lees etiketten: Maak er een gewoonte van om ingrediëntenlijsten zorgvuldig te lezen. Gluten kunnen verborgen zitten onder verschillende namen, dus het is belangrijk dat je hiermee vertrouwd raakt. Veel landen eisen nu dat allergene ingrediënten duidelijk op het etiket van voedingsmiddelen worden vermeld. Dit betekent dat als een product tarwe bevat, dit op de verpakking moet worden vermeld. Deze wetten vereisen echter niet per se dat gerst of rogge op het etiket wordt vermeld, dus het is nog steeds belangrijk om de ingrediëntenlijst zorgvuldig te lezen. Tot slot is het goed om te weten dat “tarwevrij” niet noodzakelijk “glutenvrij” betekent. Tarwevrij betekent alleen dat het product geen tarwe bevat, maar het kan nog wel andere glutenbevattende ingrediënten bevatten, zoals gerst of rogge. Zorg er dus voor dat het product expliciet geëtiketteerd is als “glutenvrij” om gluten te vermijden.
• Geef de voorkeur aan vers voedsel: Fruit, groenten, vlees, vis, bonen, noten en zaden zijn van nature glutenvrij en zijn waardevolle bronnen van voedingsmiddelen voor het lichaam en kunnen tekorten voorkomen.
• Vermijd kruisbesmetting: Zelfs een kleine hoeveelheid gluten kan symptomen veroorzaken bij mensen met coeliakie. Vermijd het delen van keukengerei en wees voorzichtig bij het bestellen van eten in restaurants.
• Ontdek glutenvrije alternatieven: Tegenwoordig zijn er veel glutenvrije alternatieven voor brood, pasta en andere voedingsmiddelen. Experimenteer met verschillende merken en producten om erachter te komen wat je het lekkerst vindt.
• Zoek steun: Sluit je aan bij een groep voor coeliakie of glutenintolerantie om steun te vinden, ervaringen uit te wisselen en tips te krijgen. Er zijn ook veel online bronnen en boeken die je kunnen helpen.
• Zoek advies: Als je niet zeker weet hoe je een evenwichtig en gezond glutenvrij dieet moet samenstellen, kan het nuttig zijn om een diëtist te raadplegen.

Bron: Mayo Clinic, 2021

Het volgen van een glutenvrij dieet vergt in het begin wat werk en aanpassing, maar na verloop van tijd wordt het een natuurlijke gewoonte. Het belangrijkste is om goed geïnformeerd te zijn en je te richten op een verscheidenheid aan natuurlijke, onbewerkte, glutenvrije voedingsmiddelen.

Samenvatting

Een glutenvrij dieet is cruciaal voor mensen met coeliakie of glutenintolerantie, maar kan ook voor anderen gezondheidsvoordelen bieden. Hoewel het enige aanpassing vereist, kunnen de meeste voedingsmiddelen worden vervangen door glutenvrije alternatieven en veel voedingsmiddelen zijn van nature glutenvrij. Het belangrijkste om te onthouden als je overschakelt op een glutenvrij dieet is om etiketten altijd zorgvuldig te lezen en je bewust te zijn van mogelijke bronnen van gluten.

Bronnen

Gluten-free diet. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved July 16, 2023, from https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/gluten-free-diet/art-20048530

Gluten-Free Diet: What It Is and What You Can Eat. (2023, April 24). Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved July 16, 2023, from https://health.clevelandclinic.org/diagnosed-with-celiac-disease-how-and-why-to-follow-a-gluten-free-diet/

Gluten-Free Foods. (n.d.). Celiac Disease Foundation. Retrieved July 16, 2023, from https://celiac.org/gluten-free-living/gluten-free-foods/

Learn about gluten-free diets. (2022, August 15). MedlinePlus. Retrieved July 16, 2023, from https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000813.htm

Warwick, K. W. (2023, March 6). Gluten-Free Diet: What to Avoid, Sample Menu, Benefits & Tips. Healthline. Retrieved July 16, 2023, from https://www.healthline.com/nutrition/gluten-free-diet#bottom-line